Besmeurd verleden: De fossiele industrie schetst een zo positief mogelijk beeld van zichzelf in musea

Onderzoek van historici Gertjan Plets en Marin Kuijt laat zien dat de fossiele industrie met relatief kleine investeringen veel inhoudelijke invloed weet te vergaren in het culturele erfgoedveld in Nederland.  Zij onderzochten die invloed aan de hand van drie musea die de voorbije decennia geld hebben ontvangen van de Nederlandse olie- en gasindustrie: het Nederlands Openluchtmuseum, het Drents Museum en Rijksmuseum Boerhaave.

Het onderzoek is gebaseerd op interviews met medewerkers van musea, een analyse van beleidsdocumenten en een close reading van tentoonstellingen.

Olie- en gassector in een positief daglicht

De Nederlandse olie- en gaswinning zijn in toenemende mate controversieel, niet in de laatste plaats door klimaatverandering en de aardbevingsproblematiek in Groningen. Gertjan Plets en Marin Kuijt onderzochten voor BMGN – Low Countries Historical Review (BMGN-LCHR) het belang en de invloed van bedrijven uit deze sectoren, zoals Shell en de NAM, in de museale sector in Nederland.

Ons onderzoek beschrijft hoe een bepaald ‘energiediscours’ wordt gepromoot in tentoonstellingen, een narratief dat de olie- en gassector in een positief daglicht stelt.

Sponsoring en giften

Kuijt: “Bedrijven zijn, mede door het Nederlandse overheidsbeleid,  belangrijk voor musea. De overheid stelt als eis dat musea 17,5% van hun eigen inkomsten generen.” Het is voor musea en erfgoedsites steeds noodzakelijker om zich op te stellen als bedrijven die sponsorcontracten met, en giften van, partners uit de industrie moeten najagen. Deze evolutie is niet eigen aan Nederland en maakt deel uit van een wereldwijde ontwikkeling waarbij de staat zich uit de culturele sector terugtrekt. “Musea zijn daarentegen ook belangrijk voor bedrijven”, aldus Kuijt. “Bedrijven schetsen een bepaald beeld van zichzelf in die musea, wat zo positief mogelijk is. Het gaat niet alleen om reclame of pr, zij proberen de bezoeker te overtuigen van het belang van fossiele brandstof in Nederland.”

Dat bedrijven een grote zichtbaarheid en invloed verkrijgen in het culturele erfgoedveld is problematisch en zou ter discussie moeten staan

Betrouwbaar en onafhankelijk?

Dat bedrijven een grote zichtbaarheid en invloed verkrijgen in het culturele erfgoedveld is problematisch en zou ter discussie moeten staan, stellen de onderzoekers. Het gaat immers om een omgeving die door de bevolking over het algemeen wordt beschouwd als betrouwbaar en onafhankelijk.

Het onderzoek is gefinancierd door het Centre for Global Challenges. Het artikel Gas, Oil and Heritage: Well-oiled Histories and Corporate Sponsorship in Dutch Museums (1990-2021) is open access te lezen.