‘Belangrijke ontdekking in gevecht tussen coronavirus en gastheer’
Onderzoekers Universiteit Utrecht ontrafelen nieuw mechanisme waarmee virussen antivirale stressreactie in cellen onderdrukken

Onderzoekers vonden jaren geleden een coronavirus in witte dolfijnen dat de aandacht trok van virologen van de Universiteit Utrecht. Toen zij dat virus nader onder de loep namen, ontdekten zij per toeval dat dit virus een eiwit maakt dat een hele belangrijke antivirale stressreactie in cellen kan onderdrukken. Het blijkt om een compleet nieuw mechanisme te gaan, dat nog niet eerder is beschreven. Het onderzoek is gepubliceerd in Nature Microbiology.
Nadat een virus een gastheercel is binnengedrongen, gaat het virus zichzelf vermenigvuldigen. Tijdens dat proces maken alle ‘RNA-virussen’ een stukje erfelijk materiaal aan dat cellen die niet zijn geïnfecteerd herkennen als gevarensignaal. De cel zet dan zijn antivirale afweermechanismen in gang. Zo maakt zij ‘boodschappermoleculen’ aan om naburige cellen te waarschuwen en ook het immuunsysteem te activeren. Verder kan ze de aanmaak van nieuwe eiwitten in de cel uitzetten (‘stress response’). Daardoor kan ook het virus geen eiwitten meer maken en zich niet goed vermenigvuldigen.
Slimme trucjes
Virussen op hun beurt hebben weer allerlei slimme manieren ontwikkeld om die antivirale afweermechanismen van cellen te omzeilen of uit te schakelen. ‘Wij hebben als eerste ter wereld een nieuw mechanisme ontdekt dat virussen gebruiken om te voorkomen dat de cel de eiwitaanmaak uitschakelt’, zegt Frank van Kuppeveld, hoogleraar Virologie bij de faculteit Diergeneeskunde (Universiteit Utrecht) en senior-auteur. ‘Dat is een belangrijke ontdekking. We begrijpen nu weer iets beter hoe een virusinfectie tot stand komt.’ De onderzoekers deden de ontdekking met een coronavirus bij witte dolfijnen, maar het mechanisme werkt in heel veel gastheren, ook in menselijke cellen. Ze bestuderen nu of ze dit virale eiwit kunnen toepassen voor het verhogen van eiwitexpressie in cellen onder stresscondities.
Naast Van Kuppeveld speelden ook de Utrechtse virologen Huib Rabouw en Raoul de Groot een belangrijke rol in het onderzoek. Albert Heck, verbonden aan de Utrecht Molecular Immunology Hub, voerde analyses uit met behulp van massaspectometrie.