Beeld dat Nederlander van zichzelf heeft, is gebaseerd op historische misvattingen

De achttiende eeuw was in tegenstelling tot wat tot nu toe altijd werd gedacht geen sombere bladzijde in onze geschiedenis, maar in die tijd werd juist het fundament van onze hedendaagse samenleving gelegd. Dat concluderen historici Wijnand Mijnhardt, Paul Brusse, Arno Neele en Jeanine Dekker van de Universiteit Utrecht. In een vierdelige publicatie die 4 juli verschijnt, laten ze bovendien zien dat allerlei beelden die in onze hedendaagse Nederlandse cultuur heersen op historische misvattingen gebaseerd zijn.

Zo zien we onszelf graag als een tolerant volk, beroemen we ons op onze VOC-mentaliteit en denken vooral de Randstedelingen dat er buiten dit verstedelijkte gebied eigenlijk maar weinig gebeurt. Deze opvattingen zijn terug te voeren op de Nederlandse cultuur van de zeventiende eeuw. Daarna is onze samenleving echter zo grondig veranderd, aldus de onderzoekers, dat onze hedendaagse maatschappij eerder de erfgename is van de late achttiende eeuw dan van de Gouden Eeuw waar we zo trots op zijn. Zo stak de Nederlandse tolerantie rond 1800 bleekjes af bij die in de buurlanden. Bovendien is landbouw sinds die tijd veel bepalender geweest. Nog altijd behoort Nederland tot de grootste agrarische exporteurs ter wereld.

Krimpende steden, toen en nu

In de achttiende eeuw daalde het aantal inwoners in de steden in het westen van de Republiek dramatisch. De Utrechtse onderzoekers analyseren en verklaren de desurbanisatie voor de provincie Zeeland. Op basis van deze casus doen de onderzoekers uitspraken over de ontwikkelingen in de rest van Nederland. De resultaten zijn van belang omdat de Nederlandse steden in alle provincies buiten de Randstad ook vandaag de dag weer krimpen.

Kansen in de landbouw

De Utrechtse historici zien de ontstedelijking in de achttiende en vroege negentiende eeuw niet uitsluitend als een symptoom van economisch verval. Zij leggen de nadruk op de positieve ontwikkeling die de landbouw in deze periode doormaakte. Met de verschuiving van een stedelijke naar een agrarische cultuur ontstond in Nederland dus een situatie die vergelijkbaar was met die in de omringende landen. De Nederlanders grepen de kansen die voorhanden waren, en die lagen toen niet in de steden maar op het platteland.

De adel regeert

De voorspoed in de landbouw had tot gevolg dat de adel, die veel grond in bezit had, rijker én invloedrijker werd. Aan het begin van de negentiende eeuw was Nederland daardoor een aristocratische samenleving en verschoof de machtsbalans van west naar oost: niet de burgerij uit de zeeprovincies maar de adel uit de landgewesten domineerde het landsbestuur, stellen de Utrechtse onderzoekers.

Vierdelige publicatie

De bevindingen van de onderzoekers staan in de vierdelige serie ‘Balans tussen stad en platteland’ (uitgeverij Waanders/Universiteit Utrecht), die op 4 juli in Utrecht wordtgepresenteerd. Karla Peijs, Commissaris der Koningin in Zeeland, en Yvonne van Rooy, voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Utrecht nemen de eerste exemplaren in ontvangst. De boeken zijn het resultaat van het NWO-onderzoeksprogramma 'The Balance between City and Countryside: Disurbanisation and the Rise of an Agrarian Society: Zeeland 1700-1860', dat van 2006 tot 2011 onder leiding van prof. dr. Wijnand Mijnhardt en dr. Paul Brusse is uitgevoerd aan de Universiteit Utrecht.

Informatie over de boeken

-Paul Brusse, Gevallen Stad. Stedelijke Netwerken en het Platteland van Zeeland, ISBN 9789040077906.
-Jeanine Dekker, Onderdanig en Opstandig. Desurbanisatie en de Politieke Verhoudingen op het Platteland in Zeeland 1750-1850, ISBN 9789040077968.
-Arno Neele, De Ontdekking van het Zeeuwse Platteland. Culturele Verhoudingen tussen Stad en Platteland in Zeeland 1750-1850, ISBN 9789040077975.
-Paul Brusse & Wijnand W. Mijnhardt, Towards a New Template for Dutch History. De-urbanization and the Balance between City and Countryside, ISBN 9789040077982.

De boeken zijn ook als set verkrijgbaar, inclusief cassette.

Meer informatie

Voor meer informatie of interviews met (een van) de auteurs kunt u contact opnemen met:
Roy Keeris, persvoorlichter Universiteit Utrecht, (030) 253 2411, r.b.keeris@uu.nl. 
B.g.g. Andrea van Leerdam, persvoorlichter faculteit Geesteswetenschappen, (030) 253 8734, a.e.vanleerdam@uu.nl.