AI-tool helpt burgers een volledige aangifte te doen

Ben je opgelicht op Marktplaats of heb je online iets gekocht maar nooit ontvangen? Als je online aangifte hebt gedaan van fraude, is de kans groot dat je de keuzehulp van Daphne Odekerken hebt gebruikt. Zij promoveert 6 januari op het ontwerp van een AI-systeem dat het doen van een complete aangifte vereenvoudigt.

De politie ontvangt honderden online aangiftes per dag. Het probleem daarbij is dat mensen vaak niet weten welke informatie nodig is op het formulier om een aangifte compleet te maken, vertelt promovenda Daphne Odekerken. “Soms moet de politie steeds heen en weer mailen om ontbrekende gegevens aan te vullen en dat levert enorm veel vertraging op.”

Om het proces efficiënter en betrouwbaarder te maken, werkte Odekerken mee aan een keuzehulp-tool. “Dit is een soort slim aangifteformulier. Het is in staat om automatisch ontbrekende informatie te signaleren in de tekst die een burger invoert, en kan gerichte vragen stellen. Stel dat iemand zegt: ‘Ik heb niks ontvangen’, maar niet vermeldt of er is betaald. Dan vraagt het AI-systeem, een soort chatbot: ‘Heeft u betaald?’. Zo zorgen we ervoor dat de aangifte compleet is voordat deze wordt ingediend.” Dankzij de keuzehulp krijgen burgers sneller duidelijkheid en kan de politie gerichter werken aan zaken die daadwerkelijk onderzocht moeten worden.

Betrouwbaar

De keuzehulptool is gebaseerd op regel-gebaseerde AI. Dit betekent dat je met vooraf vastgestelde regels werkt, zoals wetsartikelen. “Een regel-gebaseerd systeem beslist alleen als het voldoende informatie heeft verzameld om tot een conclusie te komen.” Het mooie daarvan is, aldus Odekerken, dat het de uitkomsten uitlegbaar maakt. “Dat is cruciaal bij toepassingen zoals aangiftes. Je kunt bewijzen dat het systeem correct werkt en dat maakt het betrouwbaar voor zowel burgers als politieagenten. Daarom ben ik ook geen fan van zelflerende AI. Het is belangrijk dat je precies weet hoe de systemen werken en waarom ze tot een bepaalde conclusie komen.”

Regel-gebaseerde AI kan alleen redeneren met volledige informatie. En dat is precies waar het aan schort bij de aangiftes, want die zijn doorgaans niet compleet. “Voor het ontwikkelen van de tool konden we dus geen gebruik maken van bestaande technieken voor regel-gebaseerde AI. We moesten een systeem ontwikkelen dat óók kan redeneren met onvolledige informatie, in de zin van: we weten wat we nog niet weten.” Odekerken ontwikkelde de nieuwe algoritmes die konden uitzoeken welke informatie nog relevant is voor de aangifte en die informatie te achterhalen door vragen te stellen aan de burger. “Pas op het moment dat er geen relevante informatie meer is, geeft de tool een onderbouwd advies.”

Het is belangrijk dat je precies weet hoe de systemen werken en waarom ze tot een bepaalde conclusie komen

Naast de keuzehulptool werkt Odekerken ook aan algemene methoden die toepasbaar zijn op andere domeinen bij de politie, zoals het beoordelen van onbetrouwbare webshops. “Hierbij kijkt het AI-systeem naar eigenschappen van webshops die eerder als betrouwbaar of onbetrouwbaar zijn beoordeeld. Als een nieuwe webshop beter scoort dan een eerdere die als bonafide werd geclassificeerd, kunnen we die ook als betrouwbaar aanmerken.” Als het systeem geen vergelijkbare gevallen vindt, blijft de uiteindelijke beslissing bij de mens. “Bij complexe beslissingen moeten mensen altijd mee kijken, het is belangrijk dat AI de mens ondersteunt, niet vervangt.”

Odekerken deed haar onderzoek binnen het Nationale PolitieLab AI, een samenwerking tussen de politie, de Utrecht Universiteit en de universiteiten van Amsterdam (UvA) en Delft (TU Delft). Binnen dit Lab werken de promovendi tegelijkertijd bij zowel de politie als de universiteit. Deze dubbelfunctie past goed bij Odekerken: “Ik was op zoek naar iets nuttigs en in deze rol kan ik een onderwerp helemaal uitdiepen, maar heeft het ook een duidelijke toepassing.”

Na haar promotie blijft ze bij de politie werken én een dag in de week als gastonderzoeker bij de Universiteit Utrecht. “Ik wil graag iets doen dat niet alleen theoretisch is, maar ook praktisch, en een verschil maakt voor mensen. En tegelijkertijd vind ik het ook fijn in contact te blijven met onderzoekers en studenten en op de hoogte te blijven van wat er op onderzoeksgebied gebeurt.”