Adapt! van start: Beatrice de Graaf over onderzoeksproject dat Nederland kan voorbereiden op crises

Wat maakt een samenleving veerkrachtig in tijden van polarisatie en crisis? Met die vraag start Adapt!: een omvangrijk onderzoeksproject dat Nederland moet voorbereiden op ontwrichtende crises. Afgelopen donderdag was de officiële lancering. “Door wetenschap en praktijk te verbinden ontwikkelen we concrete oplossingen”, vertelt Beatrice de Graaf, een van de trekkers vanuit de Universiteit Utrecht en wetenschappelijk directeur van Adapt!.

Samenwerkende disciplines

Het is bijna een jaar geleden dat het Adapt!-team hoorde dat het een prestigieuze Zwaartekracht-subsidie toebedeeld kreeg van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). De afgelopen maanden hebben de leden toegewerkt naar de officiële lancering van het project. Specialisten uit verschillende organisaties en vakgebieden zullen samenwerken om te onderzoeken hoe samenlevingen in het verleden crises hebben doorstaan. Welke lessen kunnen ons in de toekomst helpen bij pandemieën, gewelddadig extremisme en natuurrampen?

“De komende jaren kijken we wat daadwerkelijk een verschil kan maken in gepolariseerde tijden en tijdens crises”, zegt De Graaf. “Bijvoorbeeld hoe een burgemeester tijdens een ramp op een adequate manier kan communiceren. Of hoe een optimaal NL-Alertbericht eruitziet en hoe mensen in wijken en buurten gericht kunnen werken aan solidariteit.”

De onderzoekers belichten de vraagstukken vanuit verschillende wetenschappen. “Vanuit de geschiedenis kunnen we met mensen de problemen van vandaag de dag in historisch perspectief plaatsen, bijvoorbeeld. Uit onderzoek weten we dat dit echt kan helpen. Vanuit een psychologisch oogpunt kijken we naar kleine interacties die mensen kunnen opzoeken om met elkaar verbonden te blijven. En in de koppeling met bestuurskunde verkennen we wat mensen op verschillende niveaus – voor hun buurt, organisatie of zelfs sector – kunnen doen.”

Kennis geworteld in wetenschap en praktijk

De Graaf zette Adapt! op met zeven andere wetenschappers, waaronder de Utrechtse Kees van den Bos en Scott Douglas. In totaal bestaat het team uit ruim dertig mensen. Zij gaan samen met onder anderen wijkwerkers, scholen en buurtbewoners aan de slag. “Partners uit de samenleving zijn direct betrokken in het hart van het onderzoek. Dus expliciet niet pas als ‘de kennis’ is geproduceerd en niet slechts als afnemers van die kennis. We scherpen samen de onderzoeksvragen aan en experimenteren met nieuwe benaderingen. Zo is de kennis vanaf dag één geworteld in wetenschap én praktijk.”

Samen weten we al heel veel over veerkracht. We moeten die kennis gewoon beter vertalen naar het heden.

Op 13 februari werd daarom niet alleen het project Adapt! gelanceerd, maar ook de Adapt! Academy. “Iedereen met belangstelling voor het onderzoeken van lessen uit eerdere crises én hoe die toe te passen, is welkom om mee te doen”, zegt De Graaf enthousiast. “Of je nu wetenschapper bent, leerkracht, leraar of docent, of je bij de overheid werkt of bij ngo’s – iedereen wil tegenwoordig weten hoe je je beter voorbereidt op crises. En het mooie is: samen weten we al heel veel over veerkracht in tijden van crises. We moeten die kennis gewoon beter vertalen naar het heden.”

Adapt! heeft ook een ‘Institutions and Society Board’ met leiders van verschillende initiatieven die zich bezighouden met het inspelen op crises. “De coördinator Terrorismebestrijding en veiligheid bijvoorbeeld,” noemt De Graaf, “en de commissaris van het nationale Deltaprogramma en de voorzitter van de Vereniging van Nederlandse gemeenten. Zij geven advies en helpen bij partnerschappen met bedrijfs-, overheids- en burgerorganisaties.”

Interdisciplinair en impactgericht onderzoek

Adapt! hoopt ook een actuele tendens aan universiteiten te stimuleren: het verweven van onderzoek, onderwijs en maatschappelijke impact. Het doen van dit soort interdisciplinair en impactgericht onderzoek wordt steeds meer aangemoedigd.

“We willen bijdragen aan het opleiden en steunen van een nieuwe generatie wetenschappers, van wie zulk onderzoek de eerste natuur is. Verschillende universitair docenten en postdocs hebben een leidende rol en promovendi krijgen vanaf het begin de ruimte en steun om zelf met verschillende vormen van interdisciplinair en impactgericht onderzoek aan de slag te gaan. Het project wordt niet alleen gedragen door mij en de andere initiatiefnemers – we doen het echt samen.”