9 feiten en fabels over coronavaccins
Tieners bevragen de wetenschap
Op maandag 12 juli organiseerde het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) samen met de Universiteit Utrecht (UU) en U-talent het ‘Junior coronacollege: vragen over vaccins’. Hierin gaven voorzitter van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen Ton de Boer, kinderarts en epidemioloog Patricia Bruijning van het UMC Utrecht en ethicus Naomi van Steenbergen van de Universiteit Utrecht gebaseerd op de wetenschappelijke kennis van nu antwoord op vragen van middelbare scholieren over het coronavaccin. Hieronder de vragen en antwoorden die hoofdzakelijk aan bod kwamen.
1. Hoe werkt het coronavaccin in je lichaam?
Het vaccin dat nu goedgekeurd is voor kinderen en tieners is een nieuw soort vaccin, een mRNA-vaccin. Het zit in een vetbolletje. In dat vetbolletje zit een ‘code’ (mRNA). We hebben al allerlei mRNA’s in ons lichaam. Het zijn codes die je lichaam opdrachten geven om eiwitten te maken. Deze specifieke code komt in je cellen terecht en daardoor ga je zelf een stukje van het virus zelf aanmaken, het uitsteekseltje (de spike). Je lichaam gaat hierdoor een soort soldaatjes tegen deze uitsteeksels aanmaken: de antistoffen. Als je lichaam dan later in aanraking komt met het echte virus dan kan je lichaam dat ‘leger’ gelijk inzetten tegen het virus en hierdoor word je niet of minder ziek.
2. Als je gevaccineerd bent, kun je dan geen corona meer krijgen?
Het vaccin verkleint de kans om ziek te worden van het coronavirus met meer dan negentig procent. Er zijn ook tieners (en volwassenen) die wel het virus hebben opgelopen en er niets van merken. Dat kan nog steeds gebeuren met deze mRNA-vaccins. Niet vaak, maar het is niet helemaal uitgesloten. Alleen vinden we dat niet zo erg, want je hebt geen klachten en je wordt niet ziek. En omdat je niet hoest en proest is de kans dat je het doorgeeft heel erg klein.
3. Nee, je kunt niet onvruchtbaar worden van het vaccin. Maar waar komt dit verhaal vandaan?
Zoals we bij de eerste vraag hebben beschreven, wordt je lichaam aangezet om een stukje van het virus aan te maken: het uitsteekseltje. Het verhaal gaat dat dat uitsteekseltje zou lijken op een uitsteekseltje dat belangrijk is voor zwangerschap. Ten eerste lijken die twee uitsteekseltjes niet op elkaar. Het gaat om een heel ander eiwit. Ten tweede, als ze wel op elkaar zouden lijken, dan zou je ook van corona zelf onvruchtbaar raken. Het uitsteekseltje krijg je immers ook binnen als je een corona-infectie krijgt. En dat is niet zo.
4. Kan het vaccin op de lange termijn ook nieuwe bijwerkingen hebben?
Het vaccin dat je ingespoten krijgt is binnen een paar weken weg en heeft je afweersysteem geactiveerd. De kans dat je op de lange termijn bijwerkingen krijgt is uitermate klein. Bijwerkingen ondervind je vooral de dagen of weken na de vaccinatie, niet meer daarna. Het is bij andere vaccins nog nooit gebeurd dat er na bijvoorbeeld tien jaar nog een bijwerking werd ontdekt. Een vaccin werkt kort, traint je eigen immuunsysteem en is na die training weer vertrokken uit je lichaam.
5. Hoe weet je welke informatie je wel of niet moet geloven over het vaccin?
Er staan heel wat spookverhalen op internet. Zo zou je bijvoorbeeld onvruchtbaar worden van het vaccin of zelfs in een zombie veranderen. Die verhalen kloppen niet. Ondanks dat het allemaal ontzettend snel is gegaan, is er geen enkele stap overgeslagen bij de ontwikkeling van het vaccin. Daarom zijn deze vaccins net zo veilig als andere vaccins. De websites van de overheid, het RIVM en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen bieden betrouwbare informatie. Je kunt hier precies zien wat we weten, maar ook wat we niet weten over het vaccin. Sowieso is het verstandig om bij alles wat je op internet over de vaccins leest goed te kijken waar de informatie vandaan komt.
6. Is het echt nodig om je te laten vaccineren?
Het ligt er een beetje aan hoe je ernaar kijkt. Er zijn veel voordelen aan vaccineren waar je alleen iets aan hebt als je zelf gevaccineerd bent. Bijvoorbeeld dat je niet meer ziek kan worden door een infectie of dat je niet meer in quarantaine hoeft als een klasgenoot of familielid een corona-infectie heeft gehad.
Er zijn ook voordelen waar we als groep iets aan hebben als genoeg mensen binnen die groep zich hebben laten vaccineren. Zo zijn we bijvoorbeeld van alle ellende met de maatregelen af als ongeveer vier van de vijf mensen zich hebben laten vaccineren. Iedereen moet de afweging voor zichzelf maken of hij of zij bij die vier wil horen of niet. Misschien vind je het fijn om eindelijk zelf iets te kunnen bijdragen aan het oplossen van de crisis. Maar misschien zie jij het juist helemaal niet zitten om je te laten vaccineren, bijvoorbeeld omdat je ouders heel erg tegen zijn.
7. Kun je besmet worden door de prik en hoe groot is de naald?
Nee, je kunt niet besmet raken door de prik. Je raakt besmet met het virus door andere mensen. Met het vaccin krijg je het virus niet binnen. Je krijgt alleen dat vetbolletje met de code binnen, zoals we dat bij de eerste vraag hebben uitgelegd.
De naald waarmee het vaccin wordt ingespoten is heel erg dun. Hij is zelfs veel kleiner dan de prik tegen HPV of hersenvliesontsteking. Je voelt er heel weinig van. Je kunt wel een beurs gevoel in je arm krijgen, maar dat is een goed teken, want dan is je lichaam ermee aan het werk
8. Als er zoveel bijwerkingen zijn, is het dan nog wel veilig om het vaccin te nemen?
Dat moet iedereen voor zichzelf bepalen. Met het vaccin bescherm je jezelf tegen het krijgen van een corona-infectie, wat best ernstig kan zijn. Daartegenover staan bijwerkingen van het vaccin, zoals spierpijn, hoofdpijn en koorts. Dat zijn klachten die je ook hebt als je een verkoudheid hebt. De kans op ernstige bijwerkingen, zoals een ontsteking van de hartspier of een allergische reactie, is ontzettend klein en kunnen goed behandeld worden. Iedereen moet de keuze uiteindelijk zelf maken, maar de balans tussen de voor- en nadelen is nadrukkelijk positief. Dat geldt ook voor kinderen en jongeren.
9. Wie moet de beslissing nemen om te vaccineren, kinderen en tieners zelf of de ouders?
Bij jongeren van 12-15 jaar is het in principe de bedoeling dat er toestemming is van de ouders en dat het in overleg gebeurt. Het is best een ingrijpend besluit en daarom is het heel belangrijk dat ouders hun kinderen hierin serieus nemen. Mocht het echt zo zijn dat je er met je ouders niet uitkomt, of dat je ene ouder zegt dat je het wel moet doen en de andere van niet, dan heb jij als kind de laatste stem.