6,4 miljoen euro kan helpen om schrijnende tekort aan donorlevers te verhelpen

Bart Spee en Kerstin Schneeberger betrokken bij Europees consortium voor onderzoek naar 3D-geprinte donorlevers

Ieder jaar overlijden wereldwijd zo’n twee miljoen mensen aan een leverziekte door het grote tekort aan donorlevers. De vraag naar donorlevers wordt alleen maar groter. Leveronderzoekers Bart Spee en Kerstin Schneeberger gebruiken mini-organen (organoïden) om een bioprinter te ontwikkelen die stukjes lever (leverconstructen) kan printen met cellen van de patiënt zelf, die geschikt zijn voor levertransplantaties. Het onderzoek is ondergebracht in een nieuw consortium, OrganTrans, onder leiding van de Zwitserse onderzoeks- en technologieorganisatie CSEM. Het kreeg een subsidie van 6,4 miljoen euro (waarvan 1,4 miljoen voor de UU) van de Europese Unie in het kader van het Horizon2020-programma. 

Wereldwijd overlijden zo’n twee miljoen mensen per jaar aan leverziekten. Het is daarmee een groot klinisch probleem. Patiënten met een leverziekte in een vergevorderd stadium kunnen soms alleen nog maar herstellen door een levertransplantatie, maar er is een schrijnend tekort aan donoren. Minder dan 10% van de leverpatiënten ter wereld krijgt een levertransplantatie en de vraag naar donorlevers wordt alleen maar groter. 

Volledige organen printen

“Wij gebruiken stamcellen uit de lever om mini-organen te kweken, dat noemen we ook wel organoïden”, legt Bart Spee uit. Daarmee proberen we levertjes in het lab zo goed mogelijk na te bootsen. Door middel van een bioprinter kunnen we deze bouwstenen uitbreiden tot volledige organen. De lever is een ontzettend complex orgaan. Zo’n orgaan namaken is niet zonder uitdagingen en de veiligheid van de patiënten staat uiteindelijk voorop.”

Onlangs is al een eerste stap gezet in het uitbouwen van de orgaankweken om voldoende organoïden te krijgen voor het maken van een volledig orgaan. “De huidige technieken beperken de reproduceerbaarheid, grootte, architectuur en complexiteit van de organoïden die we kunnen maken”, zegt Schneeberger. “Door nieuwe technieken te combineren met biofabricatie- en stamceltechnologie, hopen we de huidige beperkingen te overwinnen.”

Deze technologie kan in de toekomst een alternatief bieden voor orgaandonatie en biedt een uitkomst voor het schrijnende tekort aan donororganen

Bart Spee, moleculair bioloog bij de faculteit Diergeneeskunde

Unieke samenwerking

Spee benadrukt nogmaals de complexiteit van het onderzoek. “Volledige organen maken op basis van stamcellen van de patiënt zelf, is niet eenvoudig. Maar ik denk dat we met deze unieke samenwerking tussen geneeskundigen, stamcelbiologen, chemici en technici een heel eind zullen komen.” Het onderzoeksteam staat onder leiding van Gilles Weder van onderzoeks- en technologieorganisatie CSEM in Zwitserland en werkt samen met onderzoekers van instituten, bedrijven en patiëntenorganisaties uit Zwitserland, België, Verenigd Koninkrijk, Tsjechië en Nederland. 

“Utrecht is erg goed in het maken van organoïden en testen van de leverfunctie. Als we de expertise van onderzoekers combineren met de technologie van het consortium, dan krijgen we een unieke samenwerking die het tekort aan donororganen in de toekomst kan verhelpen”, aldus Weder, coördinator bij OrganTrans, Swiss Center for Electronics and Microtechnology (CSEM).

“Deze samenwerking maakt OrganTrans uniek”, vindt ook Spee. “Die omvat het totale proces van de productie van stamcellen, bioprinten, controlesystemen en functioneel testen van de leverconstructen. Deze technologie kan in de toekomst een alternatief bieden voor orgaandonatie en biedt een uitkomst voor het schrijnende tekort aan donororganen.” Schneeberger: “Hoewel we de kunstmatige levertjes op kleine schaal zullen testen en we nog veel moeten ontwikkelen, is het ons uiteindelijke doel om een alternatief te ontwikkelen voor orgaandonatie voor patiënten met leverziekten in een eindstadium. Het is mijn grote droom om die mensen te kunnen helpen.”

Europese subsidie voor kennisontwikkeling

De Europese Unie stimuleert met het Horizon2020-programma ‘Research and Innovations Actions (RIA)’ activiteiten die gericht zijn op nieuwe kennis en/of de mogelijkheid om nieuwe of verbeterde technologieën, producten of processen te ontwikkelen om maatschappelijke problemen op te lossen.