24-UUrs Onderwijsconferentie: socialisatie en communityvorming
Op woensdag 12 en donderdag 13 juni vond de jaarlijkse 24-UUrs Onderwijsconferentie plaats. Dit jaar stond de conferentie in het teken van de rol van ons als universiteit bij de socialisatie en communityvorming van lerenden. Het thema sluit aan bij de uitwerking van Open Education in de actualisering van het Utrechts Onderwijsmodel: de student/professional verkrijgt kennis, leert zich tot die kennis te verhouden en ontwikkelt zichzelf daarbij als persoon.
Keynote: Waartoe is de universiteit op aarde?
De conferentie werd afgetrapt met een keynote van Ronald van Raak, hoogleraar in de ‘Erasmiaanse waarden’ aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Een discussie over waarden leek lange tijd taboe. Waarden waren iets voor mensen zelf, maar tegelijkertijd is er behoefte aan gedeelde waarden. Dat geldt ook voor de universiteit, reden waarom op de Erasmus Universiteit een debat is gestart over ‘Erasmiaanse waarden’. Hoe komen we als mondige mensen tot gedeelde waarden? Wat betekent dit voor het academisch onderwijs? Of: waartoe is de universiteit op aarde?
Studenten die net starten aan de universiteit zitten nog in hun vormende fase, waardoor nog niet al hun waarden naar boven zijn gekomen. Daarnaast is de kans aanwezig dat ze nog niet in aanraking zijn gekomen met botsende waarden, omdat ze zich altijd in dezelfde omgeving hebben bevonden. Ronald stelt dat waarden ook eigenlijk pas naar boven komen als ongemak een rol gaat spelen. Nu is er een tweedeling in studenten: de ene groep wil studeren in een veilige omgeving waar ze geen confrontaties tegenkomen, en de andere groep vindt dat ze mogen zeggen wat ze willen, ook als dat conflict en ongemak oplevert. Dat laatste is volgens Ronald dus van belang om waarden aan het licht te brengen.
Waarden hebben we wel, maar ze moeten naar boven komen. Dat gebeurt pas als ongemak een rol gaat spelen.
Ronald benoemt tolerantie hierin als belangrijk begrip. Tolerantie gaat volgens hem om de plicht je te verdiepen in een ander; als je het niet met elkaar eens bent, moet je het elkaar gunnen je uit te kunnen spreken. Pas als je de discussie aangaat, leer je dat er andere perspectieven zijn dan die van jou, kun je ook juist overeenstemming ontdekken, en leer je elkaar accepteren. En omdat je het zelf waardeert om je perspectieven te uiten, gun je die ruimte ook makkelijker aan een ander. De universiteit heeft er dus een rol in om studenten te leren deze gesprekken te voeren, niet te snel te oordelen en naar elkaar te luisteren.
Workshopsessies
In zes verschillende workshops werd aandacht besteed aan hoe studenten zich ontwikkelen, en aan diverse manieren van gespreksvoering voor het behandelen van gevoelige onderwerpen met veel perspectieven.
Ontwikkeling van de student
Eén van de workshops ging over identiteitsvorming in de jongvolwassenheid en adolescentie. Wanneer studenten naar de universiteit komen zitten ze nog volop in de ontwikkeling van hun eigen identiteit. Tot dan toe, en ook nog vanaf dit punt, worden ze veelal gevormd door de mensen om hen heen; de identiteit ontstaat door de interacties die ze met anderen hebben. Ze zijn dan ook nog steeds zoekende naar hun eigen identiteit: wat vind ik nou echt belangrijk? Waar wil ik in mijn leven naartoe? Goed om te realiseren dat studenten volop in deze ontwikkeling zitten, en daarmee ook nog op zoek zijn naar wat hun perspectief op de wereld nou eigenlijk is.
Een andere workshop ging over het begrip zelfregulatie. Complexe leeromgevingen, zoals bij Community Engaged Learning en Challenge Based Learning, zijn uitdagend voor de student en doen een groot beroep op hun zelfregulatievaardigheden. Deelnemers gingen in gesprek over wat zelfregulatie inhoudt en wat ervoor nodig is om onze studenten erbij te helpen, in het bijzonder in deze complexe leeromgevingen. Er werd daarbij ingegaan op wat een leeromgeving complex maakt en welke gevolgen dat heeft voor het leren van studenten. Het belang van het expliciet maken van het leren van zelfregulerende vaardigheden, en het verschaffen van een relevante context waarin studenten zich deze vaardigheden eigen kunnen maken, werd hier benadrukt.
En hoe blijven we de ontwikkeling van professionals bevorderen, gedreven door academische en democratische waarden gericht op onafhankelijke meningsvorming? Bij de workshop over academische vrijheid en democratische waarden voor professionals, werd aandacht besteed aan hoe ieders waarden vormgegeven kunnen worden in de opdrachtfase van onderwijs voor professionals (OvP). Binnen OvP worden professionals gevoed met expertise, maar dit gebeurt in wederkerigheid, professionals voeden ons ook met hun ervaring, kennis en kunde om toe te passen in ons onderwijs. In samenwerkingen voor OvP is academische vrijheid nodig in het kiezen met wie en rondom welke onderwerpen samengewerkt wordt. Daarin mag en kan het gesprek aangegaan worden over wat belangrijk gevonden wordt in het curriculum.
Diverse gespreksvormen
Bij de workshop over Het Vlak werden de deelnemers stap voor stap meegenomen in een dialoog, waarbij verschillende objecten werden gebruikt voor het voeren van een gesprek. Om beurten voegden deelnemers objecten toe aan het witte vlak in het midden van de ruimte, of werden objecten verplaatst. De objecten stonden hierbij symbool voor een toevoeging of wending in een gesprek. De symboliek van het neerleggen en verplaatsen van objecten helpt om verschillende perspectieven in te nemen en om een overzicht te creëren van de verschillende wendingen in het gesprek.
De workshop gericht op de dialoog over controversiële en/of gevoelige onderwerpen in de academische context, waarin de verschillen tussen het debat en de dialoog verkend werden, riep een levendige discussie op over diverse vormen van het gesprek aangaan. Interessant was ook te merken dat de diverse disciplines al verschillende uitgangsposities met zich meebrachten. Binnen Rechtsgeleerdheid blijkt dat de argumentatie gevraagd in de rechtspraak een soort vast ankerpunt is, die afgewisseld wordt met dialogische werkvormen waarin studenten persoonlijk positie leren innemen, terwijl bijvoorbeeld binnen de politieke wetenschappen het feit dat je argumenteert vanuit een bepaalde positie een gegeven is. Het inzichtelijk maken van de verschillende vormen om het gesprek aan te gaan, gaf deelnemers meer vertrouwen dit te doen en hierin keuzes te maken.
In een andere workshop werd het Utrechtse stappenplan voor het behandelen van een morele casus onder de aandacht gebracht. De fases van het stappenplan bestaan uit het expliciet maken van het vraagstuk, het in kaart brengen van de waarden en betrokkenen, de weging van de waarden en argumenten, het maken van de beslissing en vaststellen van de concrete stappen die daarop volgen. Het stappenplan helpt om een zo goed mogelijk besluit te nemen over een complex moreel vraagstuk, dat geen goed antwoord lijkt te hebben.
Project: Het stimuleren van een open blik en open houding in het hoger onderwijs door games en kunst.
Op dag twee van de conferentie werd het thema van de 24-UUrs vanuit het Comenius Leadershipproject van Gönül Dilaver en Leoniek Wijngaards-de Meij belicht. Hun project beoogt studenten en docenten te leren verschillende perspectieven in te nemen door het gebruik van creatieve leeractiviteiten (games, ontwerpprocessen, kunst), en deel te nemen aan een open dialoog.
Afsluiting
Kortom, het was weer een waardevolle 24-UUrs Onderwijsconferentie met veel ruimte voor open dialoog, uitwisseling van perspectieven en nieuwe inzichten waar we actief mee aan de slag kunnen. Henk Kummeling benoemde als afsluiting zijn vertrouwen in onze onderwijscommunity om met open houding en open dialoog aan de verdere ontwikkeling van het onderwijs te werken.
Omarm het ongemak, want vanuit dat ongemak kun je leren.