1,5 miljoen euro voor consortium onder leiding van Markus Weingarth

Een consortium onder leiding van biochemicus Markus Weingarth ontvangt een subsidie van 1,5 miljoen euro vanuit het KIC-programma van NWO. Dankzij de subsidie kan Weingarths team fundamenteel in kaart brengen hoe schadelijke bijwerkingen van antibiotica ontstaan. Het onderzoek richt zich specifiek op het voorkomen van nierschade die sommige antibiotica veroorzaken.

De ontwikkeling van veiligere antibiotica komt een stap dichterbij, dankzij een nieuwe toekenning van 1,5 miljoen euro voor een onderzoeksproject van Markus Weingarth. Met dit bedrag kan Weingarths team grote stappen zetten om te onderzoeken waarom sommige antibiotica giftig kunnen zijn. Dit soort giftigheid kan leiden tot nierschade, en vormt een groot probleem bij de ontwikkeling van nieuwe antibiotica.

In kaart brengen hoe nierschade precies ontstaat is ontzettend ingewikkeld, maar wel cruciaal als we veiligere antibiotica willen ontwikkelen

“Je zou denken dat bij de ontwikkeling van medicijnen het grootste probleem is dat ze niet werken”, zegt Weingarth. “Echter, de meeste medicijnen halen de eindstreep niet vanwege toxiciteit, ofwel giftigheid. Die giftigheid uit zich vaak als schade aan de nieren. In kaart brengen hoe die schade ontstaat is ontzettend ingewikkeld, maar wel cruciaal als we veiligere antibiotica willen ontwikkelen.”

Moleculaire schaal

Weingarths team wil giftige bijwerkingen leren voorspellen en voorkomen, door allereerst fundamenteel te onderzoeken wat er op moleculaire schaal gebeurt met antibiotica in ons lichaam. Als dat lukt, dan kan dit miljoenen euro’s besparen aan onderzoeks- en ontwikkelingskosten, en bovendien antibiotica nog veiliger maken.

Dit soort toxiciteit komt vaak pas aan het licht wanneer een medicijn al op proefpersonen wordt getest. We willen dit veel eerder kunnen zien aankomen.

“Tot nu toe komt dit soort toxiciteit vaak pas aan het licht wanneer een medicijn al op proefpersonen wordt getest,” zegt Weingarth. “Op dat moment is er al veel onderzoek en ontwikkeling aan vooraf gegaan. Als we fundamenteel begrijpen hoe deze toxiciteit ontstaat, dan kunnen we het mogelijk al veel eerder in het ontwikkelingsproces zien aankomen.”

Antibioticaresistentie te lijf

Weingarths team richt zich in eerste instantie op het antibioticum teixobactine, dat momenteel nog in ontwikkeling is. Teixobactine geldt als een veelbelovend middel. Het biedt mogelijk een oplossing voor infecties die veroorzaakt worden door bacteriën die resistent zijn geworden tegen bestaande antibiotica. Daarnaast onderzoekt het team manieren om cilastatine te verbeteren, een stof die vaak wordt toegevoegd aan antibiotica om nierschade te voorkomen.

Bijzonder ingewikkelde opgave

Weingarth benadrukt dat het vinden van een oplossing voor deze toxiciteit een bijzonder ingewikkelde opgave is. “Het is veel moeilijker om toxiciteit te voorspellen dan om te meten hoe goed een antibioticum bacteriën bestrijdt. Sommige antibiotica hebben bijvoorbeeld een positieve elektrische lading nodig om überhaupt werkzaam te zijn, maar juist die lading kan weer leiden tot nierschade. De juiste balans hierin vinden is erg moeilijk.”

Farmaceutische bedrijven hebben zelf niet alle expertises in huis die nodig zijn om deze puzzel op te lossen. Daarnaast is nierschade erg complex en nog weinig opgehelderd. Daardoor is specialistische kennis op het gebied van moleculaire biologie en chemie nodig om dit grondig te onderzoeken, aldus Weingarth.

Samenwerken met bedrijven

Het consortium van Weingarth bestaat uit zowel wetenschappers als onderzoekers uit het bedrijfsleven. Naast de expertise van de Universiteit Utrecht op het gebied van structurele biologie, speelt ook Nathaniel Martin van de Universiteit Leiden een belangrijke rol met zijn kennis van medicinale chemie. Daarnaast zijn twee industriële partners betrokken: Cell4Pharma, een Nederlands bedrijf dat gespecialiseerd is in onderzoek naar door medicijnen veroorzaakte niertoxiciteit, en het Amerikaanse biotechnologiebedrijf NovoBiotic.

“Samenwerking is een cruciaal aspect van dit project,” zegt Weingarth. “Onze partners brengen cruciale expertise in, bijvoorbeeld grondige kennis over biologische werking van medicijnen, en de ontwikkeling van veiligere medicijnen.”

KIC-subsidie

De KIC-subsidie voor Weingarths team is toegekend door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) vanuit het onderzoeksprogramma Kennis- en Innovatieconvenant (KIC). Het programma is opgezet om samenwerking te bevorderen tussen onderzoekers uit de wetenschap en het bedrijfsleven.