Neemt pesten onder kinderen en jongeren toe? (intranet 6 april 2010)

In een uitzending van De Wereld Draait Door, eind maart, werd aandacht besteed aan de 15 jarige David, die zo vaak gepest werd, dat hij besloot een einde aan zijn leven te maken.

In een afscheidsbrief, gaf hij aan zo vaak en veel gepest te worden dat hij geen andere uitweg meer zag. Aanleiding voor het pesten was zijn hazenlip. De laatste jaren is er meer aandacht gekomen voor de schadelijke effecten van pesten.
Binnen onze faculteit wordt onderzoek gedaan naar pesten. O.a. door Paul Baar, in zijn promotie onderzoek Peer Aggression and Victimization in Dutch Sports Clubs and Primary Schools of 9 to 13 Year-Old Students en door Marjolijn Vermande, één van de onderzoekers van project Bullying and social dominance.
Aan hen wordt, afzonderlijk van elkaar, gevraagd of pesten toeneemt en vergert.  

Paul Baar antwoordt het volgende:
"Op je vraag of het aantal pesterijen de laatste jaren toeneemt en ook de aard van het pesten verergert, kan ik je niet een eenduidig antwoord geven. Dit is afhankelijk hoe pesten wordt gedefinieerd, geoperationaliseerd en gemeten.
Pesten gebeurt natuurlijk niet alleen op school. Van en naar school wordt er natuurlijk ook gepest. De vraag is in hoeverre aanpakken en interventies op scholen zich niet teveel beperken tot de klas en school situatie zelf. Je zou het pesten mijns inziens meer vanuit een community benadering moeten aanpakken waarbij interventies zich meer richten op verschillende contexten in de samenleving: de buurt, het gezin, de sportvereniging, etc.
Uit de eerste resultaten van mijn onderzoek onder trainers van sportverenigingen blijkt dat zij zich niet of nauwelijks bewust zijn van pestgedrag op hun eigen sportvereniging. Trainersopleidingen besteden geen aandacht aan het sociaal-emotioneel begeleiden van kinderen in de sport. Alleen de technische en tactische aspecten. Onderwijzers van basisscholen zijn niet veel beter af. Hoewel je mag verwachten dat onderwijzers beter pedagogisch onderlegd zijn, blijkt uit gesprekken met onderwijzers en studenten van de pabo's, dat pesten veelal geen plekje heeft in het curriculum van de opleiding. Op dit moment is er weinig bekend over pesten op sportverenigingen.
Mijn onderzoek richt zich op de stabiliteit van pestgedrag over verschillende contexten: van de school en de sportvereniging. Uit de resultaten blijkt dat er ook gepest wordt op sportvereningen en dat de pestrollen over deze twee contexten zeer stabiel zijn. Bijvoorbeeld, een dader op school is vaak ook een dader op de sportvereniging. Dit maakt de noodzaak van een contextuele benadering van pesten duidelijk.
Veruit de meeste pestpreventieprogramma's, zijn uitsluitend gericht op de bovenbouw van de basisschool, en de eerste jaren van de middelbare school. Uit pestonderzoek blijk dat het aantal daders en slachtoffers op de basisschool, daalt met het toenemen van de leeftijd. Het ligt dus meer voor de hand om opvoeding/preventie/voorlichting op jongere leeftijdsgroepen te richten: hoe eerder hoe beter. In sum: de aanpak van pestgedrag staat nog in de kinderschoenen en hier is nog echt een preventie missie te vervullen voor onze pedagogiekstudenten.
Het geval van David staat niet op zich. Ondanks initiatieven van scholen waar David op heeft gezeten, heeft hij toch een einde aan zijn leven gemaakt. Het is de vraag in hoeverre de school alleen dit had kunnen voorkomen. De discussie moet volgens mij breed gevoerd worden."

Dr. Marjolijn Vermande: "Het is moeilijk om een goed antwoord op deze vraag te geven, omdat de manier waarop pesten wordt gemeten is de loop van de tijd is veranderd (bijv. welke vormen van pesten er worden onderzocht, welke afkappunten er worden gehanteerd). Dat is niet vreemd gezien het feit dat pesten pas sinds de jaren ''70 wordt bestudeerd en dus een relatief jong onderzoeksgebied is. Het is dus niet vreemd dat ik nooit cijfers over toename of afname gelezen.
Volgens sommige onderzoekers is voor veel kinderen de situatie op school de afgelopen 150 jaar niet veranderd. Wat wel is veranderd is de aandacht voor het onderwerp. Die is enorm toegenomen, zowel in onderzoek als in de populaire pers. Daardoor kan de indruk worden gewekt dat pesten is toegenomen. Met de komst van nieuwe media als internet en nieuwe telefoons zijn er wel nieuwe manieren om te pesten bij gekomen, m.n. voor adolescenten."

door Erica van Doorn, PED/OWK

Meer info over pesten op sportverenigingen: http://files.fss.uu.nl/pubs/pbaar/Doevendans2012.pdf

Meer info over pesten op basisscholen: http://files.fss.uu.nl/pubs/pbaar/pesten.pdf

Meer info over cyberpesten: http://files.fss.uu.nl/profielpagina/Cyberpesten.pdf

Meer info over antipestprogramma's: http://files.fss.uu.nl/profielpagina/Antipestprogrammas.pdf

Meer info over pesten op sportverenigingen m.b.t. vertrouwenscontactpersonen en combinatiefunctionarissen: http://www.sportknowhowxl.nl/nieuws-en-achtergronden/column-xl/item/105562/pesten-op-sportverenigingen-een-non-issue

Neventaken: 2013 - 2018 lid van de Commissie Anti-pestprogramma's (in opdracht van OCW)