Afgesloten projecten vanaf 2018
De Kesslers. Een familiegeschiedenis in olie en staal.
door Jeroen Koch
De familie Kessler bracht de grondleggers voort van twee van de grootste Nederlandse ondernemingen: Koninklijke Shell en Hoogovens. Daarmee stond ze aan de basis van een nieuwe wereld, gebouwd op en afhankelijk van olie en staal. In Nederlands-Indië hoopten De Kesslers rijk te worden, maar hun plannen voor plantages en andere ondernemingen liepen op niets uit en eindigden steevast in ruzie. Dit veranderde toen August Kessler in 1892 op Sumatra de eerste petroleum voor de Koninklijke aanboorde. Na zijn vroege dood in 1900 was het aan de inmiddels vermogende weduwe Margo Kessler-de Lange om hun kinderen op te voeden, niet in Indië, maar in Nederland. Haar zoons ontwikkelden zich tot nuttige burgers en haar dochters huwden veelbelovende echtgenoten, zoals de toonaangevende pedagoog Philip Kohnstamm en de natuurkundige Aad Fokker, collega van Einstein en Lorentz. De nouveaux riches vestigden een ware dynastie.
In De Kesslers vertelt dr. Jeroen Koch de fascinerende saga van drie generaties Kessler. Het is een verhaal over Nederlandse burgerlijke cultuur in Azië en Europa: over ondernemerschap en beschavingsmissie, gezinsleven en opvoeding, kunst en sport, wetenschap en rechtsstaat, maar ook over oliewinning en westerse overheersing.
Het onderzoek voor deze familiegeschiedenis werd mogelijk gemaakt door een donatie van Tata Steel IJmuiden en een subsidie uit een fonds-op-naam bij het Prins Bernhard Cultuurfonds dat werd ingesteld door de familie Kessler-De Lange. Het boek De Kesslers werd op 5 oktober 2023 in het Utrechts Academiegebouw gepresenteerd voor de leden van deze familie en de eerste exemplaren werden aangeboden aan de twee nog levende kleinkinderen van August Kessler.
https://biografieportaal.nl/recensie/de-kesslers-de-geschiedenis-van-een-dynastie/
https://www.historischnieuwsblad.nl/europeanen-deden-alsof-de-wereld-van-hen-was/
https://www.uu.nl/publicatie/de-kesslers-een-familiegeschiedenis-in-olie-en-staal
https://www.youtube.com/watch?v=4pvZkfhxfyQ
Adel en Ridderschap in Utrecht
door Renger de Bruin
Deze studie beschrijft de lange geschiedenis van de Utrechtse adel, van de vroege middeleeuwen tot heden. Het boek begint met anonieme Frankische en Friese edelen die hun sporen hebben nagelaten in rijke grafvelden en het loopt door tot families die het voorouderlijke erfgoed nu nog in stand weten te houden. De afstammingslijn is steeds de rode draad, maar soms wordt die afgebroken, door uitsterven of vertrek naar andere streken. Talrijke geslachten zoals Van Goye, Van Zuylen, Van Hardenbroek, Van Reede, Van Tuyll van Serooskerken en Martens van Sevenhoven worden gevolgd in opkomst, bloei, neergang of uitsterven. De adel was vooral een mannenwereld, maar krachtige vrouwen als Margaretha Turnor, die de herbouw van kasteel Amerongen leidde, of de kritische schrijfster Belle van Zuylen, worden zeker niet vergeten.
Dr. Renger de Bruin (1956) is senior-onderzoeker bij het Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis van de Universiteit Utrecht. Hij houdt zich al lange tijd bezig met onderzoek naar elites in het verleden, in het bijzonder de adel. Zijn boek werd in mei 2023 door de voorzitter van de Utrechtse Ridderschap aangeboden aan de Utrechtse Commissaris van de Koning in de kerk van Amerongen. Adel en Ridderschap in Utrecht ontving in november van dat jaar de prestigieuze Ithakaprijs.
Renger de Bruin wint sKBL Ithakaprijs voor Adel en Ridderschap in Utrecht
Renger de Bruin wint sKBL Ithakaprijs voor Adel en Ridderschap in Utrecht - Utrecht (nieuws.nl)
Adel en Ridderschap in Utrecht (skbl.nl)
HCC!genealogie - Ithakaprijs 2023 voor boek Adel en Ridderschap in Utrecht
Over het boek:
Adel en Ridderschap in Utrecht • WBOOKS
Adel en ridderschap in Utrecht - Publicatie - Universiteit Utrecht (uu.nl)
Ongekend en Onderscheidend. De geheime geschiedenis van de MIVD
door Bob de Graaff
De MIVD, de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst, was de afgelopen jaren geregeld in het nieuws, bijvoorbeeld bij het referendum over de nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten in 2018 en bij de verijdelde hackoperatie bij de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens in Den Haag. Minder bekend is de honderd jaar lange geschiedenis die daaraan voorafging. In Ongekend en onderscheidend wordt duidelijk hoe de dienst en zijn voorgangers sinds 1912 internationaal opereerden, zoals in de Koude Oorlog met de NAVO aan de ene en het Warschaupact aan de andere kant, de vredes- en crisisbeheersingsoperaties rond de eeuwwisseling, de strijd tegen terrorisme in de 21e eeuw en de cyberdreigingen van de afgelopen jaren.
Deze studie laat ook zien hoe de inlichtingendiensten van de Landmacht, Luchtmacht en Marine vanaf eind jaren tachtig in één dienst gingen samenwerken. Na een stroeve start professionaliseerde de dienst in hoog tempo en verwierf aanzien, ook bij buitenlandse partnerdiensten. Bob de Graaff beschrijft deze ontwikkelingen aan de hand van onder meer het Venlo-incident aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, het tegengaan van Russische spionage in Nederland, de jacht op oorlogsmisdadigers in voormalig Joegoslavië en de inlichtingenondersteuning van de Nederlandse troepen in Afghanistan.
Ongekend en onderscheidend | Militaire Spectator.
https://carre.nederlandseofficierenvereniging.nl/carr-nr-1-2023/ongekend-en-onderscheidend
Het verborgen verleden van de MIVD | Clingendael Spectator
Makelaars in Kennis. De geschiedenis van Swets & Zeitlinger
door Bram Bouwens
Begin deze eeuw was Swets & Zeitlinger nog een begrip in de wereld van universiteitsbibliotheken en wetenschappelijke publicaties. Wat in 1901 begon als een bescheiden boekhandel in de Amsterdamse Vijzelstraat groeide uit tot een toonaangevende multinational op het gebied van wetenschappelijke informatievoorziening. De zakelijke successen van het bedrijf dat lange tijd door nakomelingen van oprichter Adrianus Swets werd geleid, bleken uiteindelijk echter geen garantie voor de toekomst. Honderddertien jaar na de oprichting viel het doek voor deze onderneming die op het hoogtepunt ruim 1500 werknemers over de hele wereld in dienst had.
Deze studie werd geschreven in opdracht van de stichting Manutius, die de vroegere eigenaren van het familiebedrijf vertegenwoordigt. Bram Bouwens beschrijft in dit boek hoe het familiebedrijf Swets & Zeitlinger de wereld veroverde, maar ook hoe het tenslotte door de snelle opkomst van ICT en door toedoen van participatiemaatschappijen te gronde ging. Zijn onderzoek geeft een inkijk in de dynamische wereld van de subscription agents en hij beschrijft op levendige wijze hoe Nederlandse handelsreizigers zaken deden in China, Rusland en de Verenigde Staten. De geschiedenis van Swets & Zeitlinger wordt ingebed in een bredere maatschappelijke context waardoor het mogelijk is het succes én de ondergang van de onderneming te verklaren.
Makelaars in kennis verscheen in maart 2022 bij AUP en is verkrijgbaar via de uitgever en de boekhandel.
UU nieuws - Makelaars in Kennis. De geschiedenis van Swets & Zeitlinger, 1901-2014
Collectief in Boeken
In 1871 richtte het collectief van Nederlandse uitgevers en boekverkopers het Bestelhuis van den Nederlandschen Boekhandel op. Dat groeide in 150 jaar uit tot Centraal Boekhuis BV, ofwel CB. Ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van CB in 2021 belicht Marijke Huisman in Collectief in boeken de ontwikkelingen in de boekenmarkt en het Nederlandse boekenvak. Zij besteedt daarbij speciaal aandacht aan de ontwikkelingen op de Nederlandse boekenmarkt en de verhoudingen tussen uitgevers en boekverkopers. Beide partijen vonden elkaar in deze internationaal unieke oplossing voor de distributie van boeken in alle mogelijke verschijningsvormen.
'Collectief in Boeken' werd tijdens een online jubileumviering op 6 april 2021 gepresenteerd en aangeboden aan koning Willem Alexander die het nieuwe magazijn van CB kwam openen. Zie:
https://www.cb.nl/nieuws/koninklijk
https://www.cb.nl/nieuws/koning-opent-nieuw-magazijn-van-jarig-cb
Klaas de Boer in Boekblad 23 april 2021:
“Collectief in Boeken is een vlot geschreven historie van het boekenvak met oog voor detail af en toe, en vooral ook met zicht op de grote lijnen van de ontwikkeling. Een aanrader.”
Hilversum in oorlogstijd
In opdracht van het Museum Hilversum schreef dr. Geraldien von Frijtag Drabbe Künzel een boek over Hilversum tijdens de Duitse bezetting. Het onderzoek voor Een stad op drift werd mede uitgevoerd door studenten die een onderzoeksstage liepen als onderdeel van hun studie Politieke Geschiedenis. Het is een omvattende studie over deze gemeente die als eerste een NSB-burgemeester had, waar de anti-Joodse maatregelen eerder werden ingevoerd dan in de rest van Nederland en waar zich ook het hoofdkwartier van de Duitse Wehrmacht bevond. Het boek geeft door middel van dagboekfragmenten, brieven en krantenartikelen een inkijkje in het dagelijks leven van verschillende inwoners van Hilversum.
Het boek van Geraldien von Frijtag zou op 4 mei 2020 worden gepresenteerd door burgemeester Pieter Broertjes. Vanwege de corona-maatregelen kon de presentatie niet doorgaan en is deze verschoven naar volgend jaar.
Een stad op drift. Hilversum tijdens de bezetting verscheen in mei 2020 bij Boom Uitgevers Amsterdam.
- Podcast: ‘Een nieuw perspectief’
Wereldreiziger voor het vaderland
Het Dr. Hendrik Muller Vaderlandsch Fonds gaf opdracht tot het schrijven van deze biografie van zijn oprichter en naamgever. Van deze telg uit een Rotterdams handelsgeslacht, die al op jonge leeftijd de Afrikaanse wildernis doorkruiste, schreef dr. Dik van der Meulen een levendig portret. Mullers passie bleek meer te liggen bij het schrijverschap dan bij de handel. Door zijn meeslepende en persoonlijk getinte reisverslagen werd hij een bekende Nederlander. Als consul van de Oranje Vrijstaat voelde Muller zich betrokken bij het lot van de Boeren in hun strijd tegen de Britten. Zijn pleidooi voor hun zaak bracht hem naar de alle uithoeken van de wereld. Van zijn vele reizen deed hij uitgebreid verslag en daarmee werd hij de chroniqueur van een verdwijnende wereld.
Dr. Hendrik Muller, Wereldreiziger voor het vaderland (1859-1941) verscheen in maart 2020 bij Uitgeverij Querido Amsterdam.
- Boekbespreking in De Groene Amsterdammer
- Dr. Hendrik Muller op de website van dr. Dik van der Meulen
IntelligenceLab
In samenwerking met Boom Uitgevers Amsterdam werd onder leiding van prof.dr. Bob de Graaff een portal ontwikkeld waarvoor studenten in het kader van hun studie Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen materiaal aanleverden. Deze digitale cursus bestaat uit een collegereeks en verschillende modules e-learning waarbij het door Bob de Graaff geschreven boek Data en dreiging als handboek wordt gebruikt. Door deze vorm van blended learning maakt de cursist kennis met begrippen als de inlichtingencirkel en contra-inlichtingen, maar ook met de ethiek en toekomst van intelligence.
Pieter Baan Centrum
In het boek Ter Observatie opgenomen, dat werd geschreven in opdracht van het ministerie van Justitie, geven Timo Bolt, Jacomien Gijzeman en Joost Vijselaar een overzicht van zeventig jaar onderzoek van verdachten in deze psychiatrische observatiekliniek. Het boek laat zien hoe niet alleen de onderzoeksmethoden veranderden, maar ook de opvattingen over toerekeningsvatbaarheid in de samenleving en bij Justitie. Daarbij passeert een aantal bekende zaken de revue, zoals die van de Duitse SS’er Kotälla, Gerrit de Stotteraar en Volkert van der G.
Ter observatie opgenomen. Pieter Baan Centrum 1949 – 2019, verscheen in december 2019 bij Boom Uitgevers Amsterdam.
- Ter observatie opgenomen in een nieuwsbericht van het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP)
- Boekbespreking in het Tijdschrift voor Psychiatrie
Honderd jaar KLM
In Welcome aboard beschrijft dr. Bram Bouwens aan de hand van vijf thema’s de geschiedenis van de Nederlandse flagcarrier KLM van de afgelopen eeuw. Met de nadruk op ontwikkelingen in de afgelopen decennia passeren de hechte band tussen de luchtvaartmaatschappij en Nederland, de concurrentie die KLM ertoe bracht aansluiting bij Air France te zoeken, de duizelingwekkende technologische ontwikkelingen en de wijze waarop KLM zowel passagiers als personeel aan zich wist te binden, de revue. Het boek, dat ook in het Engels verscheen, is gelardeerd met beeldkaternen die door KLM werden samengesteld.
Welcome aboard. Een eeuw KLM verscheen in september 2019 bij WBooks, Zwolle. Tevens in het Engels verschenen als Welcome aboard. 100 years of KLM Royal Dutch Airlines.
- Boekrecensie over Welcome aboard
Door staal gedreven: van Hoogovens tot Tata Steel, 1918-2018
Hoe overleef je als onderneming in een wereldeconomie die voortdurend in beweging is? Die vraag stellen de vier Utrechtse historici, Bram Bouwens, Joost Dankers, Keetie Sluyterman en Jaap Verheul in hun studie over het ijzer- en staalbedrijf in IJmuiden. Opgericht in 1918 als NV Koninklijke Nederlandsche Hoogovens en Staalfabrieken is het nu onderdeel van de Indiase multinational Tata Steel. Deze studie beschrijft op welke wijze het bedrijf zich in de afgelopen eeuw wist te handhaven op de internationale staalmarkt. De ligging aan de Noordzee gold daarbij steeds als een belangrijk concurrentievoordeel.
Deze studie laat tevens zien hoe naast buitenlandse technologie ook eigen onderzoek een rol speelde in de indrukwekkende expansie van het bedrijf. Door deze groei had het bedrijf een grote impact op de omgeving. Tienduizenden mensen vonden er werk, maar de onderneming stond ook voor de uitdaging de milieubelasting te beperken en tegelijk efficiënt en winstgevend te produceren. Ook de aandeelhouders en financiers van het bedrijf moesten immers tevreden worden gehouden om de continuïteit te verzekeren. Ondanks de vele uitdagingen behoort het staalbedrijf in IJmuiden na honderd jaar nog steeds tot de boegbeelden van de Nederlandse industrie.
Door staal gedreven: van Hoogovens tot Tata Steel, 1918-2018, verscheen in september 2018 bij uitgeverij Toth Bussum. Tevens in het Engels verschenen als Driven by steel. From Hoogovens to Tata Steel, 1918-2018.
- Door staal gedreven in een nieuwsbericht van industrieel-erfgoed.nl
- Boekrecensie over Door staal gedreven
Whisky, wapens en weelde
In deze biografie van Daniël Wolf (1898-1943) werpen dr. Bram Bouwens en dr. Herman Langeveld een nieuw licht op het leven van deze geruchtmakend Joodse zakenman. In de jaren dertig werd hij schatrijk, eerst in de houthandel en daarna met de verkoop van wapens aan de rechtmatige Spaanse regering. Beide activiteiten wekten weerstand: zijn concurrenten beschuldigden Wolf van corruptie en met de wapenleveranties ging hij in tegen de politiek van non-interventie tijdens de Spaanse burgeroorlog.
Daniël Wolf was niet alleen een omstreden zakenman, maar zette zich ook in voor de strijd tegen het nazisme en de bescherming van de joden. In 1937 schonk hij een enorm bedrag aan twee politieke organisaties die de NSB bestreden. Onmiddellijk na de Kristallnacht van 1938 lanceerde hij een plan om Duitse Joden een veilig heenkomen te verschaffen. Door een gelukkig toeval wist Wolf aan de greep van de nazi's te ontkomen. Hij overleed in 1943 in New York, gescheiden van zijn vrouw en dochters, die in Bergen-Belsen terechtkwamen.
Whisky, wapens en weelde. Daniël wolf, ondernemer in crisis- en oorlogstijd, verscheen in 2018 bij Boom Uitgevers Amsterdam. Het eerste exemplaar werd aangeboden aan de ambassadeur van Canada, mevrouw dr. Sabine Eva Nölke, wiens ambtswoning het voormalige woonhuis van Daniël Wolf is.
- Boekrecensie over Whiskey, wapens en weelde
Oranje in revolutie en oorlog
In aansluiting op de veelgeprezen biografieën van de koningen Willem I, II en II die in 2013 verschenen, beschrijft dr. Jeroen Koch in deze studie de geschiedenis van de Oranjedynastie gedurende de lange negentiende eeuw. De tijd tussen de Franse Revolutie en de Eerste Wereldoorlog was gevaarlijk, maar ook glorieus voor Europa’s monarchen. Ze werden vermoord als tirannen, verguisd als reactionairen en gekooid door grondwetten. Maar ook overstelpt met macht, geëerd als handhavers van de vrede en bejubeld als hoeder van de natie. Na de ondergang van Napoleon klommen de Oranjes op van stadhouders tot koningen. Maar, net als hun verwanten op andere Europese tronen, vreesden zij het lot van de Franse koning Lodewijk XVI die onder de guillotine het leven liet.
Van deze studie, die mogelijk werd gemaakt met subsidie van het Prins Bernhard Cultuurfonds, is een Engelse vertaling in voorbereiding die zal verschijnen bij Reaktion Books te Londen.
Oranje in revolutie en oorlog. Een Europese geschiedenis, 1772-1890 verscheen in het voorjaar van 2018 bij Boom Uitgevers Amsterdam. Het eerste exemplaar werd aangeboden aan de ambassadeurs van Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, België, Luxemburg en Rusland.
- Boekbespreking in De Groene Amsterdammer
- Boekrecensie over Oranje in revolutie en oorlog
Een open zenuw: Nederland, Israël en Palestina
Terwijl Israël als een bondgenoot geldt, is het Palestijnse conflict voor de Nederlandse regering altijd een open zenuw geweest. In deze studie, die mogelijk werd gemaakt door de Leonhard-Woltjer Stichting, beschrijft dr. Peter Malcontent de geschiedenis van deze moeizame verstandhouding. Vanaf de jaren vijftig stond Nederland, mede uit schuldgevoel over de Holocaust, pal achter Israël. Die steun is nooit vanzelfsprekend geweest. Het feit dat de bevolking van Nederlands-Indië grotendeels islamitisch was, hield Nederland lange tijd af van steun voor de zionisten in hun strijd voor een onafhankelijke staat. Sinds de Israëlische annexatie van de Palestijnse gebieden in 1967 is de kritiek op Israël weer gegroeid. Toch betekent dit niet automatisch dat Nederlanders partij zijn gaan kiezen voor de Palestijnse zaak. Aan de hand van nooit eerder gebruikte bronnen legt Peter Malcontent uit waarom dit niet gebeurde.
Een open zenuw: Nederland, Israël en Palestina verscheen in 2018 bij Boom Uitgevers Amsterdam.
Het boek werd o.l.v. NRC-columniste Carolien Roelants besproken tijdens een discussieavond in Tivoli waaraan ook oud-premier Dries van Agt en oud-diplomaat Robert Serry deelnamen. Zie:
- Boekpresentatie in Tivoli Vredenburg
- Boekrecensie over Een open zenuw