“Duurzame voedselsystemen vereisen een andere kijk op de relaties en interacties tussen boeren, bedrijven, burgers, overheden en NGOs”
Onderzoeksgebied: Beleid en sturing om voedselproductie in balans te brengen met biodiversiteitsherstel, milieu en gezondheid
Hens Runhaar (1971) is hoogleraar Beleid en sturing voor duurzame voedselsystemen aan de Universiteit Utrecht en gasthoogleraar aan de Wageningen Universiteit.
Westerse voedselsystemen zijn hoogproductief maar kennen ook enorme duurzaamheidsuitdagingen, waaronder biodiversiteitsverlies, klimaatverandering en ziektes gerelateerd aan voeding. Deze duurzaamheidsuitdagingen worden veroorzaakt door verschillende connectieproblemen, zoals:
- Een ontkoppeling van voedselproductie en lokale en regionale milieucondities, leidend tot vervuiling en biodiversiteitsverlies.
- Een verwijdering tussen de plekken waar veevoer wordt verbouwd en veeteelt plaatsvindt, leidend tot ontbossing, klimaatverandering en voedselonzekerheid.
- Een ontkoppeling van de plekken waar voedsel wordt geproduceerd en waar het wordt geconsumeerd, leidend tot een vervreemding van burgers met boeren en agrarische cultuurlandschappen en hun waardes.
- Meer algemeen een ontbrekende relatie tussen de prijzen van voedsel en de maatschappelijke kosten ervan en ongelijkheid tussen de actoren die profiteren van moderne voedselsystemen en actoren die de nadelen ervan ondervinden.
In mijn onderzoek en onderwijs is het begrijpen van deze connecties en het voortduren ervan belangrijk voor het (her)ontwerp van beleid en sturing voor duurzame voedselsystemen: heroverwegen van de relaties tussen actoren in het voedselsysteem. Veel boeren zijn bijvoorbeeld beperkt in hun keuzes wat waar te produceren, hoe en voor wie, vanwege hun afhankelijkheid van grote agrifood bedrijven (Hendrickson, 2015). Gemeenschapslandbouw (CSA) daarentegen brengt boeren en consumenten bijeen en maakt meer duurzame voedselproductie mogelijk (Egli et al., 2023).
Voor mij is biodiversiteit een belangrijke graadmeter voor een duurzaam en gezond voedselsysteem. Ik ben daarom erg geïnteresseerd in (opschalen van) agroecologie, regeneratieve landbouw en ‘natuur-inclusieve’ landbouw (zie Vermunt, Wojtynia et al. (2022) voor definities).
Selectie van projecten:
- COMBINED (gefinancierd door NWO): herstel van de relatie tussen grasland biodiversiteit en zuivelproductie in de Nederlandse melkveehouderij voor duurzaamheid en klimaatbestendigheid.
- REWIRE (gefinancierd door NWO): naar nieuwe samenwerkingen voor circulaire landbouwmissies in Nederland.
- De Kaderrichtlijn Water na 2027 (gefinancierd door STOWA): herbezinning op beleid en sturing van, en de wettelijke kaders voor, de bijdrage van de landbouw aan waterkwaliteit.
- DivGrass (gefinancierd door INTERREG): innovatieve biodiversiteit voor klimaatbestendige graslanden voor de melkveehouderij in de Europese Noordzee regio.
- UNMAKING (gefinancierd door NWO en ERC): hoe grassroots initiatieven in Europa onduurzaamheid in kapitalistische voedselsystemen verminderen.
Selectie van publicaties:
- Raj, G., G. Feola en H. Runhaar (2024), Work in progress: power in transformation to postcapitalist work relations in community-supported agriculture, Agriculture and Human Values, 41(1), pp. 269–291.
- Moore, D., B. Massar, M. Frederiks, R. Veltkamp en H. Runhaar (2022), Gamification for sustainable food transitions: supporting multi-level cooperation in short food supply chains through GAIN, International Journal of Food Studies, 11, pp. 248–259.
- Vermunt, D.A., N. Wojtynia, M.P. Hekkert, J. van Dijk, R. Verburg, P.A. Verweij, M. Wassen en H. Runhaar (2022), Five mechanisms blocking the transition towards 'nature-inclusive' agriculture: a systemic analysis of Dutch dairy farming, Agricultural Systems, 195, 103280.
- Runhaar, H., L. Fünfschilling, A. van den Pol-van Dasselaar, E.H.M. Moors, R. Temmink en M. Hekkert (2020), Endogenous regime change: lessons from transition pathways in Dutch dairy farming, Environmental Innovation and Societal Transitions, 36C, pp. 137-150.
Selectie van maatschappelijke bijdragen:
- Bijdrage aan 'Duurzaamheidsuitdagingen in het Nederlandse voedselsysteem', Doe maar duurzaam, SBS6, 23-24 maart 2024
- Interview 'Neoliberalisme en poldermodel staan verduurzaming in de weg', Nieuwe Oogst, 24 november 2023
- Opinie: Laat minister Adema na de ‘stok’ de boeren nu de ‘wortel’ bieden en financieel op weg helpen naar gezonde landbouw, de Volkskrant, 20 februari 2023
- Interview De Duiders over de stikstofcrisis, georganiseerd door Podium, Studium Generale Universiteit Utrecht en Tivoli Vredenburg, 28 september 2022
- Interview ‘De melkveehouderij is een drama voor milieu én boer’, NRC, 17 juni 2022
Ik heb een fascinatie voor natuur en probeer vanuit mijn expertise bij te dragen aan maatschappelijke debatten over soorten die mij dierbaar zijn, zoals de Das. Zie bijvoorbeeld deze NOS uitzending uit 2017. Daarnaast actief als lid van de Wetenschappelijke Adviescommissie Samenleving van Vogelbescherming en lid van de Raad van Toezicht van de Stichting Utrechts Landschap.