Tracks
De master Vertaalwetenschap biedt twee tracks aan: Literair vertalen en Gespecialiseerd vertalen.
Overzicht tracks
Als literair vertaler schrijf je met de stem van een ander. Je maakt een nieuwe tekst, die voortvloeit uit een bestaande. Je wilt dat die tekst door kan gaan voor de eerdere tekst, hetzelfde lijkt en eenzelfde effect bereikt, maar dat kun je alleen voor elkaar krijgen door er van alles aan te veranderen. Zie daar de paradoxale taak waar de literair vertaler voor staat.
Breed scala aan kennis en vaardigheden
Om die ingewikkelde opdracht succesvol uit te kunnen voeren heb je een breed scala aan kennis en vaardigheden nodig. In de track Literair vertalen ga je je verdiepen in de taal en literatuur van zowel bron- als doelcultuur. Je ontwikkelt vaardigheden in het interpreteren en analyseren van brontekst en context. Welke stijlmiddelen past de schrijver toe? Welke culturele en historische connotaties spelen er in de tekst? Hoe interpreteer jíj de tekst? Wat wordt er níet gezegd, dat wél van belang is? Door die vragen te beantwoorden, kun je strategieën formuleren om de vertaalproblemen op te lossen. Maar om een vertaling op papier te zetten, moet je je ook afvragen: hoe zitten literaire teksten in ‘mijn’ doeltaal eigenlijk in elkaar? Hoe zet je zélf literaire teksten in elkaar? Een literair vertaler is immers ook zélf schrijver!
In de track Literair vertalen verdiep je je in close reading, narratologie en stilistiek, om je bronteksten te leren kennen en afwegingen te kunnen maken over je vertaalaanpak. De context van de bronteksten leer je kennen door onderzoek te doen naar historische en culturele aspecten. Ook verdiep je je in de receptie van (vertaalde) literatuur, verwachtingen van uitgevers en lezers en redactievaardigheden. Daarnaast maak je kennis met de rol van technologie bij de analyse van bronteksten (distant reading, corpusanalyse) en de diverse aspecten (ethisch, ecologisch, praktisch) van hulpmiddelen als machinevertaling en AI.
Theorie, praktijk, beroepsoriëntatie
In het programma staan drie leerlijnen centraal, die in de verschillende cursussen met elkaar verweven zijn: theorie, praktijk en beroepsoriëntatie.
Theorie en praktijk gaan bij literair vertalen hand in hand. Je raakt vertrouwd met inzichten uit onderzoek naar literair vertalen: wat zijn typische kenmerken van het vertalen van kinder- en jeugdliteratuur? Hoe vertaal je woorden met specifieke negatieve of inmiddels onwenselijke associaties of connotaties? Welke rol spelen gender en diversiteit in vertaling: hoe maak je in de doeltekst zichtbaar welke machtsstructuren de auteur aan de kaak wil stellen? Wat is de invloed van een vertaalde auteur op literatuur uit de doelcultuur? Wat doe je als vertaler met meertalige teksten? Welke rol speelt postkoloniale literatuur in vertaling voor de emancipatie van voormalige koloniën? De theoretische leerlijn mondt uit in het schrijven van een onderzoekscriptie, de praktische leerlijn in een vertaalproject (brontekst: ca. 6000 woorden) of een stage.
Oriëntatie op het werkveld waartoe de track Literair vertalen opleidt, gebeurt middels boekhandels- en uitgeverijbezoeken en voorlichting door professionals werkzaam bij belangrijke, landelijke instituten: de Taalunie, het Letterenfonds, Boekblad.
De master leidt op tot meer dan literair vertaler alleen: onze afgestudeerden zijn taal- en literatuurprofessionals die met hun vaardigheden en kennis welkom zijn in het veld literatuur en cultuur in de breedste zin van het woord.
De vertaalwereld ontwikkelt zich snel: er ontstaan nieuwe vertaalgebieden en technologie speelt een steeds belangrijkere rol. Maar de kern van het vertalen verandert niet: uitstekende taalkundige en culturele kennis en een passie voor het oplossen van problemen in het streven naar interculturele communicatie.
Hedendaagse vertalers doen meer dan alleen teksten vertalen voor gedrukte media. De lokalisatie van software, games en websites, de transcreation van advertenties en de ondertiteling van televisieseries en films kunnen net zo goed deel uitmaken van hun werk. Ze kunnen het werk van andere vertalers reviseren of door machines vertaalde teksten post-editen. Ze kunnen zich specialiseren in projectmanagement. Uiteindelijk biedt het beroep van vertaler ongekende mogelijkheden om je werk af te stemmen op je eigen voorkeuren.
In de track Gespecialiseerd vertalen leer je de fundamenten van het vertalen voor gespecialiseerde niet-literaire domeinen. Het programma combineert een focus op de praktijk van het vertalen, onderzoek en theorievorming over vertalen, en loopbaanoriëntatie.
European Masters in Translation
De track Gespecialiseerd vertalen van de master Vertaalwetenschap is lid van het prestigieuze netwerk European Masters in Translation (EMT). Daarmee is dit programma de enige complete master Vertaalwetenschap in Nederland met het EMT-lidmaatschap. Het lidmaatschap is een erkenning van de hoge kwaliteit van het programma. Het Europese netwerk biedt veel mogelijkheden voor internationale samenwerking (bijvoorbeeld trainingen en conferenties). Alumni hebben dankzij het EMT-label betere kansen op een baan in Europa.
Breed scala aan kennis en vaardigheden
In de track Gespecialiseerd vertalen ontwikkel je de vaardigheden om te begrijpen hoe teksten in verschillende talen uit verschillende domeinen en media gestructureerd zijn. Close-reading analysevaardigheden worden gecombineerd met corpuslinguïstische methoden om genrespecifieke kenmerken te begrijpen. Toegerust met deze kennis ontwikkel je een begrip van de typische vertaaluitdagingen binnen verschillende gespecialiseerde vertaaldomeinen, en je ontwikkelt vaardigheden om dergelijke problemen op creatieve manieren op te lossen om interculturele communicatie effectief te bemiddelen.
Met de opkomst van vertaalsoftware en automatische vertaalprogramma’s is het veld sterk aan het veranderen. In Utrecht leer je goed omgaan met nieuwe methoden en technieken. Je leert om vertaalgeheugensystemen te gebruiken die veel worden gebruikt in de industrie, en om met behulp van specialistische software terminologie te beheren, het internet te doorzoeken op relevante parallelteksten, en woordcombinaties in kaart te brengen. Je leert ook post-editing voor machinevertaling - samen met kritische reflectie over wanneer het gebruik van machinevertaling gepast is, en wanneer niet.
Technologie is stevig in ons programma ingebed:
- We zijn universitair partner van het vooraanstaande Trados, dat toegang verleent tot verschillende platforms.
- We werken nauw samen met Phrase, dat ons een academische licentie toekent.
- We behoren ook tot het Academic Program van memoQ, dat ons licenties toekent.
Theorie, praktijk, beroepsoriëntatie
In de master staan drie leerlijnen centraal, die in de verschillende cursussen met elkaar verweven zijn: theorie, praktijk en beroepsoriëntatie.
Theorie en praktijk gaan bij gespecialiseerd vertalen hand in hand. Je raakt vertrouwd met inzichten uit onderzoek naar verschillenden aspecten van vertalen. Hoe bepalen cognitieve, sociale en ideologische factoren de keuzes die vertalers maken? Hoe beïnvloeden de keuzes die vertalers maken de lezers? Wat zijn de gevolgen van deze keuzes voor interculturele communicatie in het algemeen? Wat kunnen beslissingen over wanneer en hoe te vertalen ons vertellen over machtsverhoudingen in de samenleving? Welke rol kunnen en moeten vertalers spelen bij het waarborgen van sociale rechtvaardigheid? Hoe verandert de technologie de linguïstische, sociale en ethische rol van de vertaler? De theoretische leerlijn is sterk aanwezig in het Researchseminar Vertaalwetenschap, waar je kennismaakt met corpuslinguïstisch, experimenteel, archief- en enquêteonderzoek naar vertalen. De leerlijn mondt uit in een onderzoekscriptie.
De cursussen Vertalen 1 en Vertalen 2 vormen de basis van de praktijkleerlijn, samen met de cursus Vertaaltechnologie. De Intensieve cursus gespecialiseerd vertalen is het hoogtepunt van deze leerlijn en heeft de vorm van een intensieve cursus van twee weken die wordt aangeboden als een skillslab met workshops over verschillende vormen van gespecialiseerd vertalen (waaronder bijvoorbeeld audiovisueel vertalen en vertalen voor toegankelijkheid).
Oriëntatie op het werkveld waartoe de track Gespecialiseerd vertalen opleidt, gebeurt middels een stage (of vertaalproject), maar ook in de cursus Gespecialiseerd vertalen: Tekst en context, waar aspecten van projectmanagement en workflowoptimalisatie aan bod komen.
De master leidt op tot meer dan gespecialiseerd vertaler alleen: onze afgestudeerden zijn taal- en communicatieprofessionals die met hun vaardigheden en kennis welkom zijn in het veld communicatie en cultuur in de breedste zin van het woord.
