Unieke Europese eensgezindheid over Oekraïne

Femke van Esch, hoogleraar European Governance and leadership of the European Union, volgt de ontwikkelingen in Oekraïne met bijzondere belangstelling. De eensgezindheid in de Europese besluitvorming is opvallend, en zou misschien het begin van meer integratie, bijvoorbeeld op defensiegebied, kunnen betekenen. Anderzijds beschouwt zij de toezegging dat Oekraïne tot de EU toegelaten kan worden vooral als symboolpolitiek, die op dit moment zelfs gevaarlijk is. En omdat Poetin ogenschijnlijk geen rationele politiek bedrijft, kan hij iedere actie van de EU als agressie of provocatie beschouwen.

Femke van Esch sprak over de EU, leiderschap en de vluchtelingenstroom vanuit Oekraïne in Met het oog op morgen en EenVandaag (vanaf minuut 18).

Externe dreiging creëert eenheid

Er is nu duidelijk sprake van leiderschap in Europa, zegt Femke van Esch in het radioprogramma Met het oog op morgen:

De eenheid in de besluitvorming is uniek te noemen. We zijn gewend dat debatten heel lang moeten duren, maar na de inval zagen we toch de wetmatigheid dat externe dreiging eenheid creëert. We zagen het ook bij de Brexit maar dat er zo snel eenheid over de acties zou komen, had ik niet verwacht, want daar zitten ook heel veel belangen en geschiedenissen van de verschillende lidstaten in. Met name de omslag van Duitsland is uniek, een historische omslag.

Zij verwacht ook dat de snelle, eensgezinde besluitvorming ook lange termijn gevolgen zal hebben binnen de EU. Zo verwacht zij onder andere integratie van het Europees defensiebeleid.

Lidmaatschap? De EU en Oekraïne hebben daar op dit moment niets aan.

Over een lidmaatschap van de EU – dat Oekraïne met spoed heeft aangevraagd en dat Von der Leyen al heeft aangeboden (ook al gaat zij daar niet over) – zegt Van Esch: Het is heel mooi, maar of het verstandig is, is iets anders. Lidmaatschap is een proces van jaren. En hoewel het heel solidair is om dat nu te zeggen, heeft het geen onmiddellijke consequenties. De EU en Oekraïne hebben daar op dit moment niets aan. Gezien de gespannen situatie, is het zelfs gevaarlijk. Ik zou niet geadviseerd hebben dit nu zo te zeggen. Andere maatregelen hebben wel duidelijke effecten.

Geen rationele politiek

In het geval van de sancties gaan we uit van de rationele besluitvorming, een kosten-baten analyse als het ware, zegt Femke van Esch, maar op basis van die ratio hadden we de inval in Oekraïne twee weken geleden juist niet verwacht… Ook dreigen met nucleaire wapens is heel gevaarlijk. Je kunt je afvragen in hoeverre Poetin zijn afwegingen, die kosten-baten analyse, nog rationeel maakt. Als dat niet zo is, moet je je heel erg gaan verdiepen in zijn wereldbeeld en kun je alleen nog maar afgaan op wat hij zelf zegt. In die zin zijn alle stappen van de EU gevaarlijk omdat hij die allemaal ziet als agressie en provocatie richting Rusland.

Vluchtelingen

Polen en Slowakije lagen bij de vorige vluchtelingencrisis het meeste dwars, maar liggen nu het dichtste bij en voelen zich het meeste verwant,” zegt Van Esch in de uitzending van EenVandaag. “De sceptische geluiden zien we hier nu niet.” Tijdens de vluchtelingencrisis in 2015 was er bijvoorbeeld in Polen expliciet verzet tegen de komst van moslims. “Het betreft hier mensen die meer op ons lijken, we kunnen ons ermee identificeren.

Desondanks lijkt er ook nu wel sprake van racisme ten opzichte van de niet-witte burgers van Oekraïne.