"Stellen die samenwonen zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap lopen tegen tal van juridische problemen aan als ze uit elkaar gaan"

Maaike Huijzer is sinds 2024 werkzaam als promovenda bij het Utrecht Centre for European Research into Family Law (UCERF), waar zij onderzoek doet naar informele samen­leef­relaties. Daarnaast is zij docent bij het Molengraaff Instituut voor Privaatrecht. Stellen die samenwonen zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap lopen tegen tal van juridische problemen aan als ze uit elkaar gaan. Huijzer vindt niet dat dit afgewenteld kan worden op 'eigen verantwoordelijkheid', want mensen kiezen hier niet bewust voor. In een interview met Advocatenblad bepleit zij daarom nieuwe wetgeving: "Het recht moet meebewegen met maatschappelijke ontwikkelingen."

Bij informele samen­leef­relaties gaan partners samenwonen op basis van een affectieve relatie zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap. Minder dan de helft van de stellen die gaan samenwonen doen dat zonder samenlevingscontract, legt Huijzer uit. "Ik vermoed dat veel stellen tijdens de relatie liever niet bezig zijn met financiële zaken voor het geval dat ze uit elkaar gaan. Ik zie het ook in mijn eigen omgeving. Noem het naïef, onwetendheid: ik weet het niet. Bij een scheiding lopen stellen – zowel met als zonder samenlevingscontract – tegen tal van juridische problemen aan."

Voor haar proefschrift brengt Huijzer in kaart tegen welke specifieke problemen informele samenlevers aanlopen, en vervolgens onderzoekt zij (aan de hand van rechtsvergelijking en empirisch onderzoek) hoe nieuwe wetgeving hier verandering in kan brengen. Die problemen zijn grofweg onder te verdelen in vijf categorieën: de vermogensafwikkeling, verjaring, pensioen, partneralimentatie en erfrecht. "In tegenstelling tot gehuwden/geregistreerd partners is het opgebouwde vermogen tijdens de relatie niet automatisch gezamenlijk vermogen. Inkomsten en schulden blijven in principe gescheiden. In de realiteit raakt veel van dit vermogen verstrengeld. De ene partner betaalt de boodschappen en de andere de gezamenlijke hypotheek."

Maar stellen kiezen er toch zelf voor om geen huwelijk of geregistreerd partnerschap aan te gaan? "Dat is ook de stelling van de minister. Partners kunnen kiezen voor het huwelijk of geregistreerd partnerschap. Als ze daar niet voor kiezen, is het hun eigen verant­woordelijk­heid om hun zaken goed te regelen, vindt hij. Maar ik pleit ervoor dat het recht meebeweegt met maatschappelijke ontwikkelingen. Het is sterk de vraag in hoeverre mensen de keuze voor hun relatievorm baseren op juridische overwegingen", aldus Huijzer tegen Advocatenblad. "Als een kwart van de mensen zo leeft en daarmee in de problemen kan komen dan moeten er meer rechtszekerheid, rechtsgelijkheid en bescherming komen. We lopen in Nederland achter."

Meerdere landen – waaronder Ierland, Noorwegen, Zweden en Portugal – hebben inmiddels al specifieke regelgeving ingevoerd. "Ik ga de aankomende jaren onderzoek doen hoe we hier in Nederland van kunnen leren."