Nederland nog altijd paradijs voor witwassen

Witwassen en fiscale voordelen hebben met elkaar te maken. Ook oligarchen houden van belastingontduiking en dat maakte Nederland jarenlang ontzettend aantrekkelijk als locatie voor fout geld. Maar je moet de twee niet op één hoop gooien. Nederland is in de afgelopen jaren een minder paradijselijke locatie geworden als internationale draaischijf voor belastingontduiking en -ontwijking, maar is nog immer een paradijs voor witwassen.  Dat zegt Brigitte Unger (Utrecht University School of Economics) in het artikel ‘De bijl aan de brievenbus, fout geld in Nederland,’ in De Groene Amsterdammer.

Nederland heeft geen enkel zicht op Russisch vermogen dat hier in brievenbusfirma's (of andere financiële dienstverlening) is geparkeerd, maar het zal (veel) meer zijn dat de 27 miljard euro aan Russisch foreign direct investment die nu wel in beeld is. Om onderscheid te maken tussen 'legitieme' geldstromen en crimineel geld, moet je helemaal terug naar de oorsprong van het geld, en zulk onderzoek kost tijd, concludeerde de Commissie-doorstroomvennootschappen in oktober 2021. Zolang dat niet gebeurt, zal elke op Russisch of crimineel vermogen gerichte maatregel vergeefs blijken, stelt de Groene Amsterdammer. Brigitte Unger zou deelnemen aan die commissie, tot zij erachter kwam dat deze een te beperkte opdracht had. Uiteindelijk kun je niet zonder een ultimate beneficial ownership-register, zegt zij.

Brigittte Unger is primair geïnteresseerd in belastingontwijking en het witwassen van crimineel geld, maar het traceren van Russisch vermogen vertoont daar veel overeenkomsten mee: Als crimineel maak je een hele rits van kleine bedrijfjes die je aan elkaar koppelt tot niemand meer weet bij wie het begon en de ultimate benificial owner (de echte eigenaar) uit het zicht verdwijnt. Nederland is daar echt heel zwak in. Op z'n best vind je een stroman. Russische oligarchen, ook Poetin, duiken zo nooit op.

Daarmee bevestigt Unger het vermoeden dat Nederland zijn financieel-juridische 'dienstverlening' danig uit de hand heeft laten lopen. Al in 2006 onderzocht Unger de aard en omvang van de Nederlandse witwasindustrie en kwam op een ongehoorde schatting van 18 tot 25 miljard euro – een bedrag dat echter nog steeds een (forse) onderschatting was vanwege de 'blinde vlek' van de trustkantoren. 

Nu wij op stel en sprong Russisch vermogen in kaart willen brengen, kán dat eenvoudig niet

Nederland heeft sindsdien – zelfs volgens het Europees Parlement – goede stappen gezet richting een verantwoordelijker fiscaal beleid, om van het stigma 'belastingparadijs' af te komen. Maar witwassen is een ander verhaal, zegt Unger: Er is gesleuteld om de reputatie te verbeteren, maar of het nou crimineel geld is of niet, dat wordt nog steeds niet serieus genomen." Dus nu wij op stel en sprong Russisch vermogen in kaart willen brengen, kán dat eenvoudig niet. Je kunt proberen zo veel mogelijk informatie van betrokken partijen (banken, KvK, toezichthouders en trustsector) op elkaar te leggen in de hoop dat je wat wijzer wordt, maar uiteindelijk kun je niet zonder een ultimate beneficial ownership (ubo)-register op Europees, maar het liefst internationaal niveau, waarin je verplicht vastlegt wie de echte eigenaar is.

Er gaan steeds meer geluiden op om die hele trustsector maar in de ban te doen, want waarom zou een bedrijf zich hier feitelijk mogen vestigen met alle voordelen van dien, zonder een wezenlijke positieve bijdrage te leveren aan de Nederlandse economie? Zelf vindt Unger het lastig om de precieze gevolgen van een sluiting van de brievenbussen te overzien, en dat maakt het een uitdagende stap voor een minister, denkt ze. Vroeger dacht ik er wel zo over, maar wanneer je ouder wordt, word je toch minder radicaal. Nederland is een land dat honderden jaren lang zaken doet en zelfs de eerste beurs van de wereld heeft. Je wilt dat natuurlijk niet zomaar afdraaien.

Lees het volledige artikel

'De bijl aan de brievenbus, fout geld in Nederland,' verscheen in De Groene Amsterdammer op 21 april 2022.