Hoe gaan medici in het leger om met medische dilemma's tijdens een missie?

Tijdens een uitzending komen medici voor allerlei, vaak levensbedreigende, dilemma's te staan. Docent Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen Francesca Hooft vertelt in Checkpoint over haar onderzoek waarin ze 38 militaire artsen en verpleegkundigen vroeg hoe ze hiermee omgaan.

Autonomie

Eén van Francesca's belangrijkste vragen betrof de professionele autonomie van de artsen. In normale omstandigheden maakt medisch personeel een zelfstandige keuze, getoetst aan de medische en ethische voorwaarden van hun beroep. Tijdens een missie is autonomie echter niet zo vanzelfsprekend. "Tijdens een uitzending valt de medische staf onder de krijgstucht: die moet orders opvolgen van de militaire leiding, óók als die ingaan tegen hun beroepsstandaarden", zegt Hooft.

Hooft zag dit terug in de medische situatie in Srebrenica. "Burgers die naar de compound in Potocari waren gevlucht, kregen aanvankelijk zoveel mogelijk hulp van medisch personeel. Op enig moment werd die ingeperkt naar ‘alleen levensreddende hulp’ en vervolgens helemaal opgeschort", legt Hooft uit. "Er moest gewacht worden tot Nederlandse soldaten die nog op observatieposten zaten, allemaal veilig waren. Voor medisch personeel ter plaatse was dit moeilijk."

De meeste artsen en verpleegkundigen kijken en handelen, als daar voldoende ruimte voor is, in alle fasen als medicus, maar als de situatie erom vraagt, dan laten ze zich ook door militaire overwegingen leiden.

Besluitvorming

Het lijkt dus alsof de medici een botsing ervaren tussen hun professionele identiteit als medicus én als militair. Maar volgens Hooft lag dat voor de meesten niet zo gevoelig. "De meeste artsen en verpleegkundigen kijken en handelen, als daar voldoende ruimte voor is, in alle fasen als medicus", vertelt Hooft. "Maar als de situatie erom vraagt, dan laten ze zich bij besluitvorming en het handelen ook door militaire overwegingen leiden."

Volgens Hooft nemen de artsen dus een 'hybride identiteit' aan tijdens een uitzending, waardoor zij ook hun autonomie weer volledig ervaren. "Hun uitgangspunt daarbij is: ik ben medicus én militair, ik handel medisch zolang het kan en militair als het moet."

Advies

Uit alle interviews komt naar voren dat er vanuit defensie niet genoeg training is om met soortgelijke ethische dilemma's om te gaan. "Er is stelselmatig te weinig tijd voor een goede voorbereiding op de doorgaans oncomfortabele omstandigheden in een veldhospitaal", zegt Hooft. "Mijn advies zou zijn: bereid mensen goed voor – ook als team – én neem meteen voldoende personeel mee."

Bij deze voorbereiding moeten ook niet-medische militairen betrokken worden, zodat zij meer inzicht krijgen in de dilemma's waar hun medische collega's voor komen te staan. "Meer kennis zal begrip kweken voor de positie van medisch personeel in een militaire omgeving", legt Hooft uit. "Dat kan de verhoudingen alleen maar ten goede komen."