Grote verschuivingen in religieuze opvattingen onder Iraanse bevolking
Volgens officiële overheidscijfers beschouwt ruim 99 procent van de 80 miljoen Iraniërs zichzelf moslim. Interviews en gesprekken die onderzoekers de afgelopen jaren hielden met de Iraanse bevolking doen echter vermoeden dat er flinke verschuivingen plaatsvinden in religieuze diversiteit en opvattingen over godsdienst. Kwantitatieve data om dit te ondersteunen was tot voor kort echter afwezig. Een grootschalig vragenlijstonderzoek door wetenschappers van de Universiteit Utrecht en Tilburg University brengt daar nu verandering in. Dr. Pooyan Tamimi Arab legt in een artikel op The Conversation uit hoe hun onderzoek grote veranderingen laat zien die wijzen op secularisatie en modernisering in de Islamitische Republiek.
In juni dit jaar voerden dr. Pooyan Tamimi Arab (Utrecht) en dr. Ammar Maleki (Tilburg) met hun onafhankelijke onderzoeksbureau GAMAAN een anoniem vragenlijstonderzoek uit in Iran. Via verschillende digitale kanalen zoals Instagram en Telegram zetten ze de vragenlijst uit, die vervolgens werd gedeeld door diverse netwerken in onder meer Koerdische, Arabische en soefische kringen. Deze methode leverde ruim 50.000 respondenten op.
'Achter de schermen' vindt in Iran een ongekende secularisatie plaats
De resultaten laten drastische veranderingen zien in religiositeit onder de Iraanse bevolking, met een duidelijk toenemende mate van secularisatie en diversiteit in godsdiensten en overtuigingen. In tegenstelling tot de veronderstelde 99 procent, laten de uitkomsten van het onderzoek zien dat slechts 40 procent van de respondenten zich identificeert als moslim. Universitair docent Religiewetenschappen Pooyan Tamimi Arab, lid van de Utrecht Young Academy: ‘Uit de reacties komt helder naar voren dat er sprake is van een proces van secularisering in de Iraanse samenleving. De uitkomsten tonen een verscheidenheid aan religieuze tradities en opvattingen. Zo geeft een grote meerderheid van 90 procent aan dat zij zijn opgegroeid in een godsdienstig en vaak ook praktiserend religieus gezin. Toch blijkt dat 47 procent van die mensen gedurende hun leven het geloof achter zich heeft gelaten of zich inmiddels meer thuis voelt bij een andere religieuze stroming.'
Nieuw licht op ontwikkelingen in gesloten samenleving
Ook laat het onderzoek zien dat de groeiende secularisatie samenhangt met een kritische houding ten opzichte van de conservatief-religieuze overheid: 68 procent van de respondenten vindt dat religie geen invloed moet hebben op wetgeving. Meer dan 70 procent is tegenstander van de wet die vrouwen verplicht een hijab (sluier) te dragen. Tamimi Arab: 'Het meten van de praktisch 'onmeetbare' overtuigingen van inwoners in gesloten samenlevingen als Iran, biedt waardevolle inzichten in de samenhang tussen religie en modernisering. De veranderingen die uit ons onderzoek blijken, werpen een volledig nieuw licht op Iran als conservatieve Sjiítische samenleving.'
De onderzoekers verwachten in 2021 een artikel in een academisch tijdschrift te publiceren over hun bevindingen. Vanwege het overweldigende aantal respondenten en de betrokkenheid van participanten besloten ze echter direct na het afronden van alle analyses de uitkomsten te delen. Ammar Maleki: 'Onze innovatieve benadering van survey-onderzoek binnen een gesloten samenleving zoals Iran staat of valt met de actieve betrokkenheid van respondenten. Dit soort onderzoek is alleen mogelijk als mensen naast het invullen van de vragenlijst ook bereid zijn om de lijst te delen en actief te promoten binnen hun diverse netwerken. Die betrokkenheid is voor ons reden om nu al de resultaten naar buiten te brengen. Vanuit onderzoeksbureau GAMAAN starten we ook pas een nieuw project nadat de eerdere onderzoeksresultaten openbaar zijn.'
Interdisciplinair onderzoek
Dr. Pooyan Tamimi Arab doet aan de Universiteit Utrecht onderzoek naar religieuze diversiteit, binnen het project 'Religious Matters in an Entangled World'. In zijn onderzoek combineert hij een achtergrond als antropoloog met zijn interesse in politieke filosofie. Vanuit die interdisciplinaire benadering richt hij zich op onderwerpen als religieuze tolerantie, culturele normen, en visuele en materiële uitingen van religie. Het recente onderzoek naar religieuze opvattingen in Iran, in relatie tot overheid en wetgeving, past binnen Utrecht's onderzoeksexpertise op het gebied van open, veerkrachtige samenlevingen.