Complottheorie houdt Turkije bezig: “Er is een grote samenzwering tegen de Turkse natie”

Met het tekenen van het Verdrag van Lausanne in 1923 werd de Republiek Turkije geboren. Nu, honderd jaar later, gelooft bijna de helft van de Turkse bevolking dat er geheime artikelen in het verdrag staan, die dit jaar bekend zullen worden. Universitair docent Transimperiale geschiedenis Ozan Ozavci (Geschiedenis van de internationale betrekkingen) legt in The Conversation waarom zoveel Turken in deze complottheorie geloven.

Geheime clausules in het Verdrag van Lausanne

Met het verstrijken van de geheime clausules kan Turkije zich losmaken van een veronderstelde westerse controle, denken veel Turken. “Na een eeuw lang door geheime artikelen van Lausanne te zijn geblokkeerd, zou het land eindelijk zijn rijke olie- en boorvoorraden kunnen aanboren”, schrijft Ozan Ozavci. “Zo zal Turkije weer een supermacht worden zoals het was tijdens de hoogtijdagen van het Ottomaanse Rijk, mensen zij.”

De bron van de complottheorie zouden de invloedrijke antisemitische auteurs Cevat Rıfat Atilhan en Necip Fazıl Kısakürek zijn. “In de jaren vijftig stelden zij dat het Verdrag van Lausanne een Joods complot was”, zegt Ozavci. “Volgens hen was het verdrag een grote nederlaag voor Turkije. Niet alleen vanwege de territoriale en economische verliezen, maar voornamelijk omdat het de weg vrijmaakte voor de afschaffing van het kalifaat in maart 1924, waarmee het de ‘eenheid en het bewustzijn van de islam’ verstoorde.”

Waarom veel mensen in het complot geloven

Dat de complottheorie in Turkije zoveel aanhang heeft komt doordat het land een soort ‘trauma’ heeft, denkt Ozan Ozavci. Toen Rusland in 1780 de Krim annexeerde, die eerst onderdeel was van het Ottomaanse Rijk, werd duidelijk dat Europese mogendheden sterker waren de Ottomanen, legt hij uit. Uiteindelijk kwam het tot de opdeling van het Ottomaanse Rijk en het Verdrag van Lausanne hertekende de grenzen.

Het wantrouwen jegens Europa zit nog altijd diep. “Binnen Turkije heerst onder sommige groepen de overtuiging dat ‘een grote samenzwering tegen de Turkse natie’ in voorbereiding is door buitenlandse mogendheden: een citaat van [de eerste Turkse president] Atatürk dat de huidige president Erdoğan vaak herhaalt”, schrijft Ozavci. “Zo blijven de geesten van het trauma het Turkije van de 21ste eeuw achtervolgen.”