Edition 30, 1925: Berend Albertus Kwast, 'Bos-Niermeyer Schoolatlas der geheele aarde'

De dertigste editie van de Bosatlas verscheen in 1925. Redacteur Berend Albertus Kwast voerde geen rigoureuze wijzigingen door. De veranderingen in deze editie zijn vooral voor rekening van spellingswijzigingen in de geografische namen in Nederlands-Indië, en in de administratieve structuur van zowel de Sovjet-Unie als van Nederlands-Indië. Voor alle geografische namen in Indonesië is de nieuwe spelling ingevoerd die in 1922 door de overheid was vastgesteld; die nieuwe spelling wilde recht doen aan de uitspraak van de Javaanse å-klank, die tot nu toe meest met o werd geschreven, maar waarvoor nu de a wordt toegepast. Het leidt tot nieuwe spellingen zoals ‘Wanasaba’ voor Wonosobo, ‘Prabalingga’ voor Probolinggo, ‘Bodjonegara’ voor Bodjonegoro, ‘Panaraga’ voor Ponorogo, etcetera, waar het koloniale publiek zoveel moeite mee heeft, dat men het twee jaar later terug weet te draaien!

Bekijk hier de digitale versie van de 30ste editie van de 'Bosatlas'

Kaartverschillen met de 29ste editie

[Kaart 1]
Aan de Zuidpoolexpedities is de epische tocht van Shackleton (1915-1916) toegevoegd.

[Kaart 6]
Europa staatkundig: De naam van de Noorse hoofdstad is nu veranderd van Christiania in Oslo. Armenië is nu helemaal Russisch ingekleurd, de grenzen tussen Palestina, Transjordanië, Irak en Saoedi-Arabië liggen nog niet geheel vast. In Ierland is een bijna onzichtbaar grensje ingetekend tussen Ulster en de Ierse Vrijstaat; blijkbaar wil Kwast hier nog niet aan.

Detail staatkundige kaart van Europa, 30e editie Bosatlas, 1925

[Kaart 9]
In het Amsteldiep bij Wieringen is een dijk getekend; met de bouw van deze dijk deden de Waterstaatsingenieurs ervaring op hoe de Afsluitdijk gebouwd zou moeten worden.

[Kaart 13]
Nederland overzichtskaart: De spoorlijn Stadskanaal-Ter Apel is nu in bedrijf.

[Kaart 14-17]
Provinciekaarten: de tramlijn Haarlem-Alkmaar is vervallen, evenals die van Hilversum naar ’s-Graveland. De tramlijn Roermond-Echt-Roosteren (tegenover Maaseik) is in bedrijf gesteld, evenals de lijnen Nuth-Hoensbroek-Brunssum (al is dat nauwelijks te zien vanwege het donkere reliëf), Sittard-Heerlen en Vaals-Gulpen-Margraten-Maastricht (het laatste deel van dit traject, Margraten-Maastricht, kwam in 1925 klaar). In Zeeland is de veerboot van Oudetonge naar Wemeldinge vervallen.

[Kaart 15a]
Er is een nieuwe kaart getekend voor het plan voor de uitvoering van de Zuiderzeewerken, waarbij wél randmeren zijn ingepland. Bij de voorziene Noordwestpolder (de latere Wieringermeer) zijn geen randmeren gepland maar brede kanalen.

[Kaart 19]
De kaart van Duitsland natuurkundig is opnieuw getekend. Naast de naam ‘Memel’ staat nu ook de Litouwse naam ‘Klaipeda’. De nieuwe Poolse haven aan de Oostzee, Gdingen staat opgenomen (in het Duits, de Poolse naam is Gdynia). Berlijn staat zowaar als ‘Berlin’ op deze kaart, maar dat zal een vergissing zijn, want Kwast geeft liefst de exoniemen (op de staatkundige kaart staat wél de exoniem Berlijn) terwijl ‘Straalsond’ in ‘Straalsund’ veranderd is (Duits: Stralsund).

[Kaart 21b]
Op de kaart van België is de taalgrens gecorrigeerd bij Ronsse, Neerwinden en Tongeren; bovendien is het gebied bij Eupen en Moresnet nu als Nederlandstalig aangegeven. Ter verduidelijking is de Nederlands-Duitse taalgrens bij Zuid-Limburg ook deels doorgetrokken: Kerkrade, Simpelveld en Vaals blijken Duitstalig!

[Kaart 23]
Groot-Brittannië: Er was al eerder een plattegrond van Londen in de atlas opgenomen: van de vijfde tot en met de zevende editie en van de vijftiende tot en met de 28ste editie. De bijkaart van Londen die nu weer is opgenomen is gelijk aan die in de 28ste editie.

[Kaart 25]
Oost-Europa: Marxstadt bij Saratow is nu vernoemd naar Pokrovski, een communistische ideoloog. Later zal het weer teruggaan naar de naam Marxstadt, en in de Tweede Wereldoorlog wordt ‘-stadt’, als Duitse term, weggelaten zodat de stad sedertdien gewoon Marx heet. De grenzen van Wit-Rusland zijn naar het oosten opgeschoven. Vergeleken met de vorige edities zijn er steeds andere hoofdplaatsen van regionale Russische eenheden. In plaats van Verenigde Socialistische Raden-Republiek heet het land nu Unie van Socialistische Sovjet Republieken (USSR).

[Kaart 28]
In Zuid-Tirol zijn de namen veritaliaanst: Meran werd ‘Merano’, Bozen ‘Bolzano’, Toblach ‘Dobbiaco’ en Brixen ‘Bressanone’. De Italianen hadden meteen toen ze hier na de Eerste Wereldoorlog binnentrokken de plaatsnamen veranderd in dit al een duizend jaar Duitstalige gebied.

[Kaart 29]
In Griekenland is de grens met Albanië aangepast: hij is zuidwaarts verschoven, zodat Noord-Epirus Albanees is geworden. Bij de Hellespont worden de Rabbit eilanden genoemd: deze onbewoonde eilanden lagen vlak bij de ingang van de Hellespont en bij het verdrag van Lausanne werden ze evenals de door Grieken bewoonde eilanden Imbros en Tenedos aan Turkije toegewezen. In het Turks heten ze de Tavşan eilanden.

[Kaart 30]
Azië natuurkundig: op de bijkaart van Palestina zijn de spoorlijnen bij Beerseba (Beér Sheva) en Gaza gewijzigd. Er zijn nederzettingen van Joodse kolonisten toegevoegd: kibboetzim en moshav ovidim zoals Petasj Tikwa, Risjon le Zion, Mikwe Israel, Migdal en Nahalal.

Legenda kaart Palestina, 30e editie Bosatlas, 1925

[Kaart 31]
Azië staatkundig: In Arabië zijn de grenzen tussen de Britse mandaatgebieden Transjordanië en Irak enerzijds en het rijk van Ibn Saoed (Nedsjed) anderzijds, nog niet goed vastgelegd. Constantinopel is geen hoofdstad meer van Turkije, maar Ankara. Khiwa is geen autonoom gebied meer, het is in Turkestan opgegaan. Buiten-Mongolië is dan wel geen Russische Sovjetrepubliek geworden, maar het staat wel sterk onder Russische invloed; Kwast zegt erover: ‘Van de aansluiting van Chineesch Mongolië bij de Russische Unie was geen positieve zekerheid te krijgen. Daarom is op de bladen 31 en 32 teruggekeerd tot de oude wijze van voorstelling van Chineesch Mongolië, nl.: geel gekleurd met een Russischen rand.’ Het noorden van Sachalin is weer stevig in Russische handen. De al jarenlang als voltooid aangegeven spoorlijn tussen Kanton en Hankou is nu weer als in aanbouw zijnde aangegeven.
In Siberië wordt een begin gemaakt met de spoorlijn van Turkestan naar Siberië, de TurkSib: het traject van Novonikolajevsk naar Barnaul en Semipalatinsk was al in 1915 gereed gekomen.

[Kaart 32]
Op de kaart van Zuid-Azië zijn Khiwa en Boechara nog als semi-autonoom aangegeven. Het eigenlijke China, van de achttien in de legenda genoemde provincies, heeft een donkerder gele kleur gekregen dan de rest van het gebied.

[Kaart 33]
Op de kaart van Insulinde heeft de hieronder bij de kaart van Java uitgebreider vermelde spellingswijziging van de namen ook al toegeslagen: ‘Bengkoeloe’ in plaats van Bengkoelen, ‘Tapiannoeli’ voor Tapanoeli, ‘Lampoeng’ en ‘Riau’ voor Lampong en Riouw, ‘Bangka’ en ‘Belitoeng’ voor Banka en Biliton, ‘Sélèbes’ en ‘Manado’ voor Celebes en Manado. De spellingsvormen Selebes, Bangka en Belitoeng zijn we al eerder in deze atlas tegengekomen: in de tiende druk werd ook (vergeefs) geprobeerd de traditionele koloniale spelling aan te passen aan de inheemse schrijfwijze.
De residentie Nieuw-Guinea met hoofdplaats Manokwari is opgeheven en bij de residentie Ambon gevoegd.
Ten zuiden van het Filipijnse eiland Mindanao is het eiland Palmas (Miangas) aangegeven. Het was in de 16de eeuw door de Spanjaarden ontdekt, maar was sedertdien in de Nederlandse invloedssfeer terecht gekomen. Toen de Amerikanen na de Spaans-Amerikaanse oorlog (1898) de Filippijnen in bezit namen, claimden ze in 1906 ook Palmas, mede omdat dat zo dicht bij de Filippijnen lag. De zaak werd voor het Internationaal Gerechtshof gebracht, dat in 1928 uitspraak deed, en het aan Nederland toekende, vanwege het regelmatige bezoek door Nederlandse oorlogs- en handelsschepen en zendelingen.
Op de Filippijnen is er sprake van spoorwegaanleg. Lange tijd was de enige aangegeven spoorlijn die van Manila naar Lingayen, nu komen daarbij lijnen naar het zuiden: Cavile, Tapa en Batangas. Ook op andere eilanden wordt er aan spoorwegen gebouwd: op Panay van Capiz naar Iloilo, op Negros en op Ceboe van noord naar zuid. De lijnen op de laatste twee eilanden worden vanaf de 32ste editie niet meer getoond.

[Kaart 33a]
De gekleurde geologische kaart van Java is nu vervangen door een zwart-wit versie, waarbij de legenda vereenvoudigd is: de jonge, oude en tertiaire vulkanische en eruptiegesteenten zijn samengevoegd (tot jongere en tertiaire vulkanische gesteenten), de jong en oud tertiaire kalksteen, mergel en breccies zijn samengevoegd tot tertiaire sedimentgesteenten; kwartair respectievelijk krijtformaties hielden hun legendablokjes.
Op een andere zwart-wit kaart wordt de pas afgekondigde nieuwe administratieve indeling van de provincie West-Java in negen residenties aangegeven. Die indeling zal tot en met de 32ste editie vigerend blijven en wordt daarna weer vervangen door een indeling in vijf residenties

[Kaart 34]
Door het in tweeën te delen kon Java op de schaal 1:1,5 miljoen in plaats van 1:2,75 miljoen worden afgebeeld. Die grotere schaal is een winstpunt, maar door het opknippen gaat toch het verband verloren. De legenda zit eigenaardig in elkaar doordat de plaatsstippen naar inwoneraantallen zijn onderverdeeld, maar door een rode tint in de plaatsstip aan te geven wordt bovendien de administratieve status aangegeven. Of de bijbehorende schriftsoorten (hoofd- of kleine letters, rechtop of cursief) horen bij de administratieve status dan wel bij de inwonertallen, wordt niet duidelijk. Voor alle geografische namen in Indonesië is de nieuwe spelling ingevoerd die in 1922 door de overheid was vastgesteld: volgens de Lijst van de voornaamste aardrijkskundige namen in den Nederlandsch-Indischen archipel (tweede herziene uitgave, Landsdrukkerij, Weltevreden 1922). Die nieuwe spelling wilde recht doen aan de uitspraak van de Javaanse å-klank, die tot nu toe meest met o werd geschreven, maar waarvoor nu de a wordt toegepast. Het leidt tot nieuwe spellingen zoals ‘Wanasaba’ voor Wonosobo, ‘Prabalingga’ voor Probolinggo, ‘Bodjonegara’ voor Bodjonegoro, ‘Panaraga’ voor Ponorogo, etcetera, waar het koloniale publiek zoveel moeite mee heeft dat men het twee jaar later terug weet te draaien. Ook in het verleden foutief door de Nederlanders genoteerde namen, zoals ‘Grissee’ in plaats van Gresik en ‘Soemenep’ in plaats van Songenep komen – althans in deze editie – correct op de kaart. De irrigatiekanalen worden op deze overzichtskaart van Java niet langer opgenomen.

Legenda kaart Java, 30e editie Bosatlas, 1925

Op West-Java worden in de residentie Batavia de Pamanoekan-, Tjiasem en Tegalwaroe-landen aangegeven: dat waren zogenaamde particuliere landen waar veel van de bestuurlijke bevoegdheden bij de landheer berustten. Op deze schaal is het interessant om te zien hoe men tegen de agglomeratie van de hoofdstad aankijkt: er worden drie of vier verschillende plaatsen onderscheiden, Batavia, Weltevreden, Meester Cornelis en de haven Tandjong Priok. De naam ‘Batavia’ staat in hoofdletters omdat het de landshoofdstad is, de naam ‘Meester Cornelis’ heeft als afdelingshoofdplaats een kleinere hoofdletter.

[Kaart 36]
Ook in Atjeh heeft de spellingswijziging toegeslagen: ‘Koetaradja’ in plaats van Kotaradja, de specifiek Atjehse klanken komen terug: Oleh leh wordt ‘Oeleëlheuë’, Pedir wordt ‘Pidië’, en Poelau Weh, waar de bunkerhaven Sabang op ligt, wordt ‘P. Wè’.

[Kaart 38]
Afrika natuurkundig: Het plattegrondje van Suez is vervangen door een plattegrond van het andere uiteinde van het Suezkanaal, Port Said, met de kaden, kanalen, spoorwegen en het standbeeld voor degene die het kanaal liet graven, Ferdinand de Lesseps. In de Nijl bij Sennaar in de Soedan is een dwarsstreepje geplaatst, waarmee een stuwdam wordt aangegeven. Die dam was gebouwd om het Gezira-gebied te kunnen irrigeren voor de katoenverbouw.

[Kaart 39]
Afrika staatkundig: De grens tussen Oeganda en Soedan is veranderd waardoor het eerste gebied ook een deel van de voormalige Belgische Lado-enclave verwerft, ten westen van de Bahr el-Dzjebel. In Arabië hebben Hedzjas en Asir geen afwijkende kleur meer, ze zijn onderdeel geworden van het rijk van Ibn Saoed (Nedjed). Met de afkorting ‘TJ’ wordt Trans-Jordanië aangegeven. Het verloop van de grens tussen Kenia, Ethiopië en Italiaans Somaliland is veranderd.

[Kaart 41]
Noord-Amerika staatkundig: De Northwest Territories bestaan nu uit Keewatin, Franklin en Mackenzie, maar ook New Quebec staat nog steeds op de kaart. Dat is hetzelfde gebied dat als Ungava op vorige edities stond, het werd al in 1912 aan Québec toegekend.

[Kaart 42]
Verenigde Staten: San Diego in Californië duikt hier voor het eerst op.