Edition 21, 1914: Jan Frederik Niermeyer, 'Bos’ Schoolatlas der geheele aarde'

De twintigste editie van de Bosatlas raakte heel snel uitverkocht. In 1914 liet redacteur Jan Frederik Niermeyer daarom een nieuwe editie uitbrengen, die maar weinig wijzigingen met zich meebracht.
Door de snelle staatkundige veranderingen op de Balkan en het snel uitverkocht raken van de twintigste editie ontbrak de tijd de staatkundige toestand van oktober 1913 overal aan te geven. Daarvoor is een kaartje aan het voorwoord toegevoegd. Overigens, gezien het kleine aantal wijzigingen, heeft men sowieso niet veel tijd voor de redactie gehad.

Bekijk hier de digitale versie van de 21ste editie van de 'Bosatlas'

In het voorwoord staat: ‘De vorige oplaag van den atlas was zoo spoedig uitgeput, dat niet veel groote vernieuwingen konden geschieden. Evenwel is een kaartje van het Panama-kanaal opgenomen, en dat van Grooter New-York uitgebreid en geheel vernieuwd, die al in ons exemplaar van de 20e druk zijn geëffectueerd’: er was dus van de twintigste druk een bijdruk gemaakt. Ook de opmerking in het voorwoord over de namen van grote gemeenten die niet overeenkomen met die van dorpen op hun grondgebied was al in de vorige editie toegepast (‘De namen van eenige groote gemeenten die niet tevens dorpsnamen zijn, zijn aldus Hontenisse, Het Bilt, ingeschreven’). Ook schrijft de redacteur in het voorwoord: ‘De verbeteringen waren ditmaal vooral talrijk op de bladen: Insulinde, Afrika staatkundig, Noord-Amerika staatkundig en de Vereenigde Staten en Mexico.’ Dat klopt ook niet; die verbeteringen zijn allemaal al in de bijdruk van de twintigste druk geëffectueerd.

Kaartverschillen met de twintigste editie (versie b)

[Kaart 1]
Niermeyer durft nog geen uitspraak te doen over wie het eerst de Noordpool bereikte.

Detail poolkaart 21e editie Bosatlas, 1914

[Kaart 2]
De Turkse kleur oranje is nu bijna helemaal uit Europa verdwenen.

[Kaart 8]
De Turken zelf zijn nog niet uit Europa verdwenen: overal in Griekenland, Bulgarije en de Dobroedsja (Roemenië) komt de kleur voor Turks-sprekenden nog voor.

[Kaart 18]
Bij de inhoudsopgave staat aangegeven: ‘Voor de hoogteligging van de grenzen der kleurvlakken op de natuurkundige kaarten der landen van Europa zie men de verklaring van blad 17, de Alpen. De grens tusschen de beide groene tinten ligt op 100 M. hoogte.’ De enige kaart waaraan de hoogtelegenda nog is toegevoegd is deze van Duitsland, op andere natuurkundige Europakaarten ontbreekt hij.

[Kaart 26]
Spanje en Portugal: Nog steeds is het Rifgebied niet als Spaans aangegeven.

[Kaart 28]
Balkan Schiereiland: De kaart is onveranderd in afwachting van de nieuwe grensverdragen.

[Kaart 29]
Balkan-schiereiland staatkundig: Hiervoor moeten we in feite kijken naar de door een student van Niermeyer getekende, in het voorwoord opgenomen kaart De grenzen der Balkanstaten Okt 1913. Daar is te zien dat er sedert mei 1913 de volgende veranderingen zijn geweest: Roemenië kreeg de Zuidelijke Dobroedsja met de stad Silistria van Bulgarije; Griekenland krijgt naast Thessaloniki ook West-Thracië met Seres en Kavala, Bulgarije houdt de uitgang aan de Egeïsche Zee met de haven Dede Agatsj, maar moet een deel van Oost-Thracië met Adrianopel (Edirne) aan Turkije teruggeven. Griekenland heeft alle Noordelijke Sporaden bezet, maar dat is niet geaccepteerd door Turkije; Italië houdt de Zuidelijke Sporaden (Dodekanesos), Griekenland krijgt Zuid-Epirus met Janina, Montenegro krijgt een deel van Noord-Albanië (zonder Scutari), en het overgrote deel van Macedonië valt aan de Serven toe.

Kaart Balkan 21e editie Bosatlas, 1914

[Kaart 30]
De in 1913 ontdekte Noordland eilanden ten noorden van het schiereiland Taimyr – tot 1926 heette het Nicolaas II land – zijn nog niet gekarteerd.

[Kaart 33]
‘Ook is de Assistent-Residentie Zuid-Nieuw-Guinea nog als zelfstandig aangegeven, terwijl zij weder als afdeeling onder de residentie Ambon is gevoegd,’ zegt Niermeyer in het voorwoord.

[Kaart 36]
Blijkens het voorwoord was de administratieve indeling van de westkust van Sumatra inmiddels achterhaald. De Padangse Boven- en Benedenlanden waren samengevoegd tot de residentie Sumatra’s Westkust.

[Kaart 39]
Afrika staatkundig: Aan de rivier de Ogowe in Gaboen (Gabon), onderdeel van Frans Equatoriaal Afrika, is in 1913 door Albert Schweitzer een hospitaal gesticht bij het dorpje Lambarene. In 1914 kwam ook de Tanganyikabahn, de spoorweg van Dar es Salaam naar Kigoma (even ten noorden van Oedsjidsji (Ujiji)) aan het Tanganyikameer, gereed, vlak voor de Eerste Wereldoorlog.

[Kaart 42]
In 1914 kwam in Canada de ‘Grand Trunk railroad’, van Winnipeg naar Prince Rupert aan de westkust, gereed, evenals de ‘National Transcontinental’, van Winnipeg naar Moncton in New Brunswick. Zoals al aangegeven bij de twintigste druk moeten de rode biezen langs de Albany river en langs de rivier die in Eastmain uitmondt evenals de naam Ungava uit de kaart verwijderd worden; ze gelden niet meer.