In Memoriam - professor Olaf Schuiling (1932-2021)

Op zondag 19 december overleed op 89-jarige leeftijd onze oud-collega en vriend emeritus-professor Olaf Schuiling.

 

Olaf Schuiling studeerde in Utrecht en promoveerde in 1961 bij professor Nieuwenkamp. Na enkele uitstapjes werd hij in 1972 benoemd tot hoogleraar Geochemie en Experimentele Petrologie aan onze universiteit. Die positie hield hij tot aan zijn emeritaat in 1997. Kort beschrijven wat zijn bijdragen in die tijd zijn geweest aan de groei en vorming van de faculteit, nu departement, Aardwetenschappen, is eigenlijk niet mogelijk. Vooral de jaren ’80 zijn grote groeijaren geweest, waarbij aan de ene kant de geochemie en aan de andere kant de geofysica zich tot sterke vakgroepen langszij de ‘mainstream’ geologie ontwikkelden. Dit leidde ook tot gespecialiseerde onderwijsprogramma’s, die dan rond het begin van de huidige eeuw weer zijn geïntegreerd in de gemeenschappelijke opleiding Aardwetenschappen.

Veel oud-collega’s en oud-studenten zullen Olaf herinneren als die échte klassieke en erudiete professor, vloeiend in meerdere talen en het hele vakgebied overziend, en tegelijkertijd zeer informeel en toegankelijk voor een ieder, van student tot staflid. Tijdens de eerste 25 jaar van zijn wetenschappelijke carrière heeft hij fundamenteel werk verricht op het raakvlak van de mineralogie, petrologie en geochemie, o.a. over de relatie tussen tinerts voorkomens en de plaattektoniek, de rol van serpentinisatie in het warmtebudget van de bovenste mantel, de thermodynamica van titanium-, zirkoon- en thorium-houdende mineralen en de rol van vloeistoffen en gassen in metamorfe processen. Naast deze disciplinaire bijdragen, heeft hij in zijn vroege jaren ook gepubliceerd over de precipitatie van oxalaat in humane weefsels (unilaterale anurie) en een eerste schatting gemaakt van het totaal aantal meertjes op aarde (fractale distributie).

Tijdens de tweede helft van zijn loopbaan heeft hij zijn creativiteit gebruikt om voor nagenoeg elk maatschappelijk chemisch of fysisch probleem met een aardwetenschappelijk karakter een wetenschappelijke oplossing te bedenken. Hij was een echte pionier op het gebied van ‘valorisation’ en ‘nature-based solutions’, twee decennia voordat deze termen in universitaire beleidsnota’s kwamen. Enkele minder bekende voorbeelden zijn de verwijdering van fluor uit drinkwater, verwijdering van stikstof en fosfor uit koeienmest door de precipitatie van het mineraal struviet, en werk aan loodafzettingen in gasleidingen. Hij was een groot voorstander van geochemical engineering waarbij mineralen en geochemische processen worden gebruikt voor bijvoorbeeld de neutralisatie van zwavelzuur, het oogsten van nikkel door hyperaccumulerende planten te verbouwen op nikkelhoudende formaties en natuurlijk zijn signatuur onderzoek: het stimuleren van olivijnverwering voor verwijdering van kooldioxide uit de atmosfeer. Deze olivijnoplossing voor het klimaatprobleem werd initieel met grote scepsis ontvangen, maar is 15 jaar na publicatie een breed gedragen potentiele klimaatoplossing waar wereldwijd veel onderzoek aan wordt gedaan.

Tot op zeer late leeftijd was hij nog actief op ons instituut en het is pas een paar jaar geleden dat dit echt niet meer ging. Rond die tijd is op initiatief van een van de eerste studenten van Olaf zelf, Henk Vrins, het Olaf Schuilingfonds in het leven geroepen, waarbij de huidige studenten een aanvraag kunnen doen voor bijdragen in lab- of veldwerk.

Olaf zelf stond samen met Boudewijn ’t Hart aan de wieg van de Stichting Georeizen, een stichting die in samenwerking met diverse medewerkers van Aardwetenschappen en Fysische Geografie via grotere en kleinere reizen de aardwetenschappen voor het grote publiek toegankelijk maakt. In 2016 ging hij nog als een van reisleiders mee met een Georeizen-excursie door Turkije en ook daar gaf hij op de olivijnstranden aandacht aan het gebruik van dit mineraal als een van de oplossingen voor de klimaatproblematiek. Als student was hij bestuurslid en later ook erelid van de Utrechtse Geologen Vereniging (nu Utrechtse Aardwetenschappen Vereniging).

We wensen allen die Olaf kenden warme herinneringen toe en sterkte met het verlies.

Jan-Willem de Blok en Jack Middelburg.