Toekomstbestendige campus

Waar wil de Universiteit Utrecht naartoe?

De Universiteit Utrecht werkt aan een campus waar duurzaamheid door iedereen gezien, gevoeld en beleefd wordt. Door circulair te bouwen en te renoveren, de biodiversiteit op de campus te vergroten, het energieverbruik terug te dringen en energie uit hernieuwbare bronnen te winnen, werkt de universiteit aan een duurzame campus.

De Universiteit Utrecht wil zelf in 2030 klimaatneutraal zijn. De belangrijkste categorieën van CO₂-uitstoot zijn aardgasverbruik, opwekking van energie, woon-werkverkeer, landbouw en vliegverkeer.

De meeste CO₂-uitstoot die de universiteit produceert, zit in het energieverbruik en de gebouwenontwikkeling. De universiteit is op weg naar een energieopwekkende, circulaire, functionele en gezonde gebouwenportefeuille. Het gebied wat in beheer van de universiteit wordt autoluw, klimaat adaptief en geeft meer ruimte aan biodiversiteit. De energietransitie van de universiteit is in volle gang, met een forse energiereductie, CO₂-neutraal in 2030 en aardgasvrij in 2040 als doel, zoals beschreven in de energiestrategie.

Biodiversiteit vormt een belangrijke pijler in de verduurzaming van de universiteit en is expliciet opgenomen in het Strategisch Plan 2020-2025. De biodiversiteitsstrategie is drieledig en focust op het verkleinen van de voetafdruk, het vergroten van de biodiversiteit in het eigen gebied en het creëren van meer draagvlak voor biodiversiteit.

In het kort

Gebouwen	In 2021 zijn er zestien gebouwen uit de vastgoedportefeuille van de universiteit BREEAM-NL* gecertificeerd. Daarmee is de Universiteit Utrecht de eerste universiteitscampus die de duurzaamheid van de eigen vastgoedportefeuille op deze schaal in kaart heeft gebracht.
Energie	Het afgelopen jaar is de energievraag van de universiteit met achttien procent afgenomen t.o.v. basisjaar 2017. Het verbruik is wel licht gestegen t.o.v. 2020. De afnemende energievraag is deels toe te schrijven aan energiebesparingsmaatregelen die dit jaar zijn gerealiseerd, zoals het verder isoleren van gebouwen, het aanbrengen van LED-verlichting en het plaatsen van energiezuinige installatiepompen.
Gebied	In 2021 is de strategie gebied vastgesteld die de koers voor de ontwikkeling van het eigen gebied van de universiteit voor de komende jaren heeft bepaald. Uit eerder onderzoek blijkt biodiversiteitsherstel hierbij een belangrijk thema, daarom is er in 2021 ook daarvoor een herstelplan vastgesteld.

Wat gebeurde er in 2021?

Samen werken aan biodiversiteit

Om de biodiversiteit in het eigen gebied te vergroten, werkte de universiteit in 2021 nauw samen met partners in het Utrecht Science Park, omliggende gemeentes, het waterschap, de provincie, Staatsbosbeheer en het Utrechts Landschap. Daarnaast betrok de universiteit ook studenten en medewerkers bij diverse biodiversiteitsprojecten en Living Labs.

In 2021 stelde de universiteit een biodiversiteitsraad in. De raad bestaat uit vier wetenschappers die de universiteit vanuit hun eigen discipline gevraagd en ongevraagd advies geven over uitdagende vraagstukken op het gebied van biodiversiteit.

Onderzoekbureau Dactylus analyseerde in 2021 de flora van het Utrecht Science Park en stelde een kaart ervan op. De kaart geeft een beeld van de huidige situatie van de flora. Op basis van de bevindingen heeft het bureau een herstelplan voor het Utrecht Science Park opgesteld.

In het najaar van 2021 is de Universiteit Utrecht in de weilanden van het Utrecht Science Park gestart met het planten van 6.000 inheemse bomen en struiken. Deze groene strook vormt een vierhonderd meter lange nieuwe ‘houtwal’, die bijdraagt aan de biodiversiteit in het gebied. Ook verbindt de wal de campus weer met het bos van Amelisweerd. Dankzij de ecologische functie van de houtwal ontstaan er in dit gebied nieuwe habitats, loop- en vliegroutes voor allerlei diersoorten.

Jaarlijks organiseert de universiteit voor medewerkers de Natuurwerkdag. Onder begeleiding van Landschap Erfgoed Utrecht werkten ruim veertig vrijwilligers in 2021 met de voeten in de klei aan het biodiversiteitsherstel van het Utrecht Science Park.

In 2021 is het aantal bermen die ecologisch beheerd worden fors uitgebreid. In 2022 breidt dit aantal zich uit tot alle bermen en gazons die in beheer zijn van de universiteit, wat uitkomt op een totaal van 34 hectare aan ecologisch beheerde bermen en gazons.

Isoleren, isoleren, isoleren

Door in de winter de warmte en in de zomer de koelte beter binnen de deur te houden, kan de universiteit veel energie besparen. In 2021 heeft het Team Onderhoud in verschillende universiteitsgebouwen appendages van warmwaterleidingen geïsoleerd, hoogrendementglas geplaatst, daken van isolatiemateriaal voorzien, gebouwen van LED-verlichting voorzien en energiezuinige installatiepompen geplaatst in gerenoveerde gebouwen. Deze maatregelen lijken klein, maar kunnen bij elkaar een groot effect hebben. Geïnteresseerd om meer te lezen over wat een gebouw met LED-verlichting kan besparen? Lees dan hier het groene verhaal ‘het schoolvoorbeeld van energiebesparing’.

Energielabelling

Naast het eigen initiatief om zestien bestaande gebouwen van de universiteit BREEAM-NL te certificeren*,stelt de universiteit ook energie labels op voor de eigen kantoorgebouwen. Alle gebouwen moeten in 2023 minimaal label C behalen. In 2021 zijn er drie gebouwen van energie labels voorzien.

Energiemix

Duurzame lokale energie

Ook in 2021 trof de universiteit verschillende maatregelen om het aandeel lokaal hernieuwbaar opgewekte energie te vergroten. Zo werd de PV installatie op het Vening Meineszgebouw uitgebreid naar 396 zonnepanelen, en is de nieuwe circulaire parkeergarage P-Olympos in het afgelopen jaar gevuld met 842 zonnepanelen. In totaal heeft de universiteit nu 7.388 zonnepanelen. Daarnaast is de warmte-koudeopslag (WKO) in het Utrecht Science Park uitgebreid en is het David de Wiedgebouw hier nu volledig op aangesloten. Inmiddels wekt de universiteit zes procent van de eigen energievraag lokaal op uit hernieuwbare bronnen.

Wat gaat de Universiteit Utrecht in 2022 doen?

Energie

De universiteit plaatst PV/zonnepanelen op daken in de binnenstad en in het Utrecht Science Park (USP) en ontwikkelt solar carports voor parkeerterreinen nabij de faculteit Diergeneeskunde.
De universiteit realiseert een proefveld met innovatieve zonnepanelen. Dit experiment wordt ingericht als living lab waarin onderzocht wordt hoe op één veld landbouw (schapen), duurzame energieopwekking en het versterken van de biodiversiteit gecombineerd kunnen worden;
Het haalbaarheidsonderzoek naar de realisatie van windmolens op de campus wordt in dit jaar hervat;

Gebied

De universiteit brengt de waterkwaliteit van de waterlichamen in het USP in kaart zodat deze waar nodig en mogelijk kan worden verbeterd.
Aansluitend op de Strategie Gebied schrijft de universiteit een concreet beleidsplan waarin maatregelen en kaders staan hoe er om wordt gegaan met groen, water, klimaatadaptatie en infrastructuur.
De universiteit start het ontwerp voor de herinrichting van de Heidelberglaan met daarin meer ruimte voor water en groen.

Gebouwen

Ambities voor toekomstbestendige gebouwen worden verder geïmplementeerd en gerealiseerd in de grote vastgoedprojecten, zoals het Van Unnikgebouw, het Kruytgebouw, de nieuwbouw Diergeneeskunde, het Onderwijscentrum Binnenstad, en het Circulair Paviljoen.
De universiteit gaat duurzaamheidsmaatregelen implementeren in doorlopende bouw- en (dagelijkse) onderhoudsprojecten van bestaande gebouwen met de BREEAM In-Use methodiek.
In de komende jaren worden meerdere gebouwen ontmanteld of herontwikkeld. Aan de hand van materialeninventarisaties en -analyses wordt de hergebruikpotentie in kaart gebracht waardoor (bouw)materialen hoogwaardig kunnen worden hergebruikt.

*BREAM-NL gecertificeerd betekent dat een gebouw op basis van een nulmeting aan de hand van BREEAM-NL standaarden is beoordeeld op integrale duurzaamheid. Met de nulmeting als basis zijn er meetbare doelstellingen ontwikkeld om te verduurzamen. Het BREEAM-certificeringsproces wordt elke drie jaar herhaald om voortgang te peilen.

Factsheets campus

Dit hoofdstuk is gebaseerd op de factsheets campus, gebouwen en energie, aangeleverd vanuit het woonbedrijf (FSC, V&C)

Factsheet campus
Factsheet gebouwen
Factsheet energie

Duurzaamheid in onderzoek en onderwijs De Sustainable Development Goals (SDG’s) worden integraal onderdeel van onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering.
Anders reizen In voorbije jaren bedroeg woon-werk/studieverkeer en vliegreizen een kwart van de CO2-voetafdruk van de universiteit. Dit aandeel wil de universiteit aanzienlijk verkleinen.
Duurzame bedrijfsvoering De Universiteit Utrecht werkt aan de verbinding tussen bedrijfsvoering en wetenschap.