'Godsdienst en Zendingskaart voor de nieuwe tijd', 1854

Deze wereldkaart is gemaakt in 1854 en is daarmee een van de eerste Nederlandse wereldzendingskaarten. De kaart lijkt een eigen ontwerp te zijn. Het is een voor Europeanen wat ongebruikelijke projectie, omdat de Stille Oceaan en niet Europa in het midden is afgebeeld.

Inzetkaarten laten de Kaap, Brits-Indië en Nederlands-Indië zien. Met kleuren zijn de wereldreligies aangegeven: geel voor protestants, rood voor katholiek en oranje voor orthodox. Blauw verwijst naar de Islam en wit naar ‘heidense’ landen. Protestantse zendingsposten zijn gemarkeerd door Griekse letters: α (Amerikaans), β (Nederlands), γ (Frans), δ (Duits) en ε (Engels); katholieke stations zijn aangegeven door † en zending onder Joden met het Hebreeuwse karakter shin (ש).

Deze wereldkaart van Cornelis Elisa van Koetsveld (1807-93) is uitzonderlijk, omdat de meeste Nederlandse zendingskaarten zich richtten op de Nederlandse koloniën. De kaart kwam in 1854 uit en werd in 1855 herdrukt in een klein boekje met vier kaarten van elk 45 x 68,5 cm over het Bijbelse Israël (1854), de verspreiding van het christendom in de late Oudheid (1846) en de Middeleeuwen (1851), en deze 19de-eeuwse wereldzendingskaart (1854). De kaarten waren bedoeld voor onderwijs aan kinderen en werden uitgegeven door J. Oomkens Jz. in Groningen. Weinig exemplaren van de kaart zijn bewaard gebleven, wellicht omdat hij op slechte kwaliteit papier was gedrukt en omdat de gevouwen kaart volgens een recensent snel scheurde. Koetsveld baseerde zijn kaarten op het werk van Duitse cartografen, met name de historische kerkatlas van J.E.T. Wiltsch uit 1843.

De maker van de kaart, Koetsveld, was auteur en predikant. In 1878 werd hij hofpredikant van Koning Willem III op paleis Het Loo in Apeldoorn. Koetsveld was ook de auteur van Schetsen uit de pastorij te Mastland (1843), een Dickensachtige roman over het leven in een klein dorp. Het boek werd acht keer herdrukt en in 1860 in het Engels vertaald.