Editie 4, 1882: Pieter Roelf Bos, 'Bos’ Schoolatlas der geheele aarde'

In 1882 had de Bosatlas al een vaste positie in het toenmalige Nederlandse onderwijs veroverd. In dat jaar verscheen de vierde editie van het werk, nog maar kort nadat de derde editie het licht had gezien.
‘Vele in het oog vallende veranderingen zijn in den vierden druk niet aangebracht’, meldt Bos in het voorwoord. En dat klopt: er zijn nauwelijks veranderingen te bespeuren. Het blijft in deze editie hoofdzakelijk bij een actualisatie van de spoorverbindingen. Het gaat dan bijvoorbeeld bij de Nederlandse provinciekaarten om de treinverbindingen tussen Haarlem en Zandvoort, Nijmegen-Geldermalsen en Leeuwarden-Stavoren. Een aansprekende nieuwe spoorwegconnectie in het buitenland is die vanuit Zwitserland door de St. Gotthardtunnel naar Locarno.

Kaartverschillen met de derde editie

[Kaart V]
Op de kaart van Europa natuurkundig is de naam van het schiereiland Cotentin toegevoegd.

[Kaart VI]
Op de kaart van Europa staatkundig is de spoorlijn Perm-Jekaterinburg verlengd tot Irbit.

[Kaart VII]
De treinverbinding van Haarlem met Zandvoort, in 1881 gerealiseerd, is nu opgenomen.

[Kaart X-XII]
De grondsoorten in de provinciekaarten van Nederland hebben een andere kleur gekregen en een contourtje. De geplande spoorlijn door de Betuwe is voor het deel Nijmegen-Geldermalsen gerealiseerd. Op de provinciekaart van Noordoost-Nederland is de spoorlijn Leeuwarden-Stavoren ingetekend.

[Kaart XIV]
Duitsland: Er staat een nieuwe spoorlijn op de kaart, van Kehl via Triberg en Donaueschingen naar Schaffhausen.

[Kaart XV]
Op de kaart van Zwitserland is de spoorlijn langs de westelijke oever van het Zuger meer via Goldau, Flüelen en Altdorf naar Göschenen (afgekort als ‘G.’) ingetekend. De lijn van Locarno naar Brasca is nu verlengd tot Airolo, en tussen Airolo en Göschenen moet de op 1 juni 1882 geopende Sint-Gotthard-spoorwegtunnel gereed liggen, ook al staat die tunnel niet op deze kaart.
De spoorlijn door het Rhônedal is van Siders (Sierre), waar hij al in 1868 aankwam, tot Visp verlengd. In 1874 was hij ook al tot Brieg (Brig) doorgetrokken, maar dat is nog niet aangegeven. Van Brig kon men dan per postkoets over de Simplonpas naar Domodossola in Italië.

[Kaart XVII]
Frankrijk: Aan de Rivièra is Kaap Sepet opgenomen, aan de ingang van de Franse marinehaven Toulon. Bij Hyres – dat moet zijn Hyères – ten oosten van Toulon is het schiereiland Giens, waar in de 19de eeuw zout werd gewonnen uit zeewater, nu benoemd.

[Kaart XIX]
Rusland: Bij St. Petersburg is naast de Peterhof een tweede paleis van de Tsaar ingetekend, bij Gatsjina.

[Kaart XX]
Scandinavië: Nieuwe spoorwegen zijn aangelegd van Christiania (Oslo), van Fahlun via Philipstad naar Frederikstad in Noorwegen en Gotheborg (Göteborg).

[Kaart XXIV]
Italië: Op de spoorwegkaart is duidelijk te zien dat in Oostenrijk Feldkirch door de Arlbergtunnel nu met een spoorlijn met Innsbruck verbonden is, maar dat is prematuur: de lijn was pas in 1884 klaar. In Zwitserland is door de St. Gotthardtunnel de verbinding met Locarno tot stand gebracht. De term ‘Toblacher veld’ op de spoorwegkaart verwijst naar de nauwelijks merkbare waterscheiding tussen de Rienza en de Gail, die respectievelijk op de Adige en de Donau afwateren en waarlangs voor de spoorweg geen moeilijke tunnels nodig waren.

[Kaart XXV]
In Thracië is de spoorverbinding tussen Constantinopel (Istanbul) met Adrianopel (Edirne) gebouwd.

[Kaart XXVI]
Op de kaart Azië natuurkundig is het inmiddels ontdekte eilandje ‘Eenzaamheid’ (Russisch: Oejedinenia) in de Noordelijke IJszee opgenomen, tussen de noordpunt van Nova Zembla en Kaap Tsjeljuskin. De kust van Wrangel eiland is nu helemaal verkend. De loop van de Tarim-rivier in Sinkiang is verbeterd evenals de omtrek van het Lop meer (Lop Nur).

[Kaart XXVII]
Op de bovenste bijkaart van de kaart Azië staatkundig is de berg Ararat tot nu toe als Perzisch aangegeven, maar ten tijde van alle Bosatlas-uitgaven tot nu toe is hij steeds in het bezit van de Russen geweest. De naam ‘Golf van Aiboegir’ in het noorden van Khiwa verwijst naar een vroegere, circa honderd kilometer lange zuidwaartse extensie van het Aralmeer, die door de indroging nu geen deel meer uitmaakte van dat meer.
Aan de mond van de Ob in Siberië is nu ‘Dikson Haven’ aangegeven. Dikson is de naam van een eilandje voor de mond van de Jenissej rivier dat bij het Eerste Internationale Pooljaar (1882-1883) aan Nederland was toegewezen om er waarnemingen te doen.

[Kaart XVIII]
Nederlands-Indië: Bestuurlijk zijn de Padangse Bovenlanden nu van de Benedenlanden gescheiden. Het grote meer op Noord-Borneo bij de Kinibalu is verdwenen; het bleek niet te bestaan ...

[Kaart XXX]
Afrika: In 1882 verslaat een Brits-Franse expeditiemacht het Egyptische leger, dat tegen de toenemende buitenlandse invloed opkomt, bij Tell el Kebir aan het Zoetwaterkanaal van Ismailia naar de Nijldelta. De facto betekent dat het begin van het Britse protectoraat over Egypte, dat vanwege het Suezkanaal van groot belang was voor de Britse toegang tot haar kolonie Brits-Indië.

[Kaart XXXIII]
Republiek Amerika: Het grootste natuurlijke grottencomplex ter wereld, het Mammouthshol (Mammoth Cave) staat nu aangegeven in Kentucky.

[Kaart XXXV]
Zuid-Amerika: In Argentinië is de spoorlijn van Rosario naar San Luis doorgetrokken naar Mendoza. Volgens Wikipedia is die spoorlijn echter pas in 1884 en niet 1882 gereed gekomen. In 1882 had de stad Mendoza 18.200 inwoners.
De Salpeter-oorlog tussen Chili aan de ene kant en Bolivia en Peru aan de andere kant is al vanaf 1879 aan de gang. De Chileense troepen hebben als deze atlas uitkomt de Peruaanse hoofdstad Lima al bezet, maar er is nog geen vrede getekend, en daarom staan de oude grenzen nog op de kaart.
Rio de Janeiro en Sao Paulo zijn nu met een spoorweg met elkaar verbonden, een volgend stadium in de ontwikkeling van netwerken.

[Kaart XXXVI]
Australië: Dorei (nu Manokwari) op de Vogelkop in Nieuw–Guinea was een plaats waar zowel missie als zending actief waren, en waar ook de naturalist Wallace maandenlang onderzoek had gedaan. Op de kaart staat tussen de eilanden van de Oost-Indische archipel de grens tussen Australisch en Aziatisch Insulinde, evenals de grens tussen het Maleise en het Papoease ras. Die eerste grenslijn gaat terug op het werk van Wallace die als eerste ontdekte dat de fauna van Australië en Nieuw-Guinea geheel verschilt van die van Azië, en dat verklaarde door de grote diepte van de zee tussen die twee gebieden.