Editie 32, 1929: Berend Albertus Kwast, 'Bos-Niermeyer Schoolatlas der geheele aarde'

De alweer 32ste editie van de Bosatlas verscheen ten tonele in 1929. Wederom voerde Berend Albertus Kwast de eindredactie van de atlas. Hoeveel informatie er in dit ‘atlas-informatiesysteem’ dan zit, blijkt wel hieruit: op pagina 9 en 13 worden de kanalen aangegeven volgens hun bevaarbaarheid, op de provinciekaarten volgens de scheepvaartdrukte, alles volgens de nu voltooide publicatie Wegwijzer voor de Binnenscheepvaart.

Bekijk hier de digitale versie van de 32ste editie van de 'Bosatlas'

Kaartverschillen met de 31ste editie

[Kaart 1]
De dieptelijnen in de oceanen zijn bijgewerkt op basis van de ‘Berichte der Deutsche Atlant-exp.’ 1925-1927.

[Kaart 2]
Op de klimaatkaarten werd in plaats van Supan, Köppen steeds als bron gebruikt. De januari- en juli-isothermenkaarten kregen een duidelijker kleuring. Op de jaar-isothermenkaart werden ook de tien graden en achttien graden isothermen van de warmste en koudste maand ingetekend. Er zijn schematische voorstellingen van de luchtcirculatie op het noordelijk en zuidelijk halfrond toegevoegd voor cyclonen en anti-cyclonen.

Klimaatkaarten 32e editie Bosatlas, 1929

[Kaart 3]
In de linkerbovenhoek van de vegetatiekaart is een bijkaartje opgenomen met de zeestromen in het noordelijk deel van de Indische Oceaan in de noordelijke zomer.

[Kaart 4]
Koloniën en wereldverkeer: Op deze kaart werd het gemiddelde aantal vaardagen weer toegevoegd aan de zwarte routes (dat staat niet in de legenda verklaard). De rode getallen zijn een code om de betreffende Nederlandse scheepvaartmaatschappijen in de lijst terug te kunnen vinden. Noorwegen is nu ook als koloniale mogendheid opgenomen, mogelijk omdat het land Spitsbergen en het onbewoonde Bouvet-eiland ten zuiden van Zuid-Afrika bezit.

[Kaart 6]
Europa Staatkundig: Het Griekse eiland Samos is op deze kaart Turks gekleurd, pas in de 34ste editie wordt de Griekse kleur weer hersteld. Deze Turkse inkleuring moet op een misverstand berusten.

[Kaart 7]
Op de kaart van de Duitse Waddenkust is de naam van de plaats Geestemünde bij Bremerhafen veranderd in ‘Wesermünde’.

[Kaart 8]
De volksstammenkaart is veranderd: het begrip ‘Blanke ras’ wordt ingevoerd, tegenover het Mongoolse ras. In Noord-Afrika wordt met zwaluwstaarten het gemengde karakter (Berbers/Arabisch) van de bevolking aangegeven.

[Kaart 9]
Nederland grondsoorten: De dijk om de Wieringermeerpolder is klaar. Hij is nog niet drooggemalen, dus we kunnen nog niet zien welke grondsoorten erin voorkomen. De grens tussen klei en veen bij Breukelen evenals de grenzen van het hoogveen in Friesland, Drenthe en Overijssel, en bij de Peel zijn verder bijgesteld op basis van nieuw uitgekomen geologische kaarten.

[Kaart 10]
Havenwerken Amsterdam en Rotterdam: In Amsterdam is aan de oostzijde de buurt van de Akkerstraat en Tuinbouwstraat bebouwd. In Schiedam is het Driehavenplan verwerkelijkt. In Rotterdam-Zuid is stedelijke bebouwing bij het Varkenoordse park gerealiseerd.

[Kaart 11]
Op de mijnbouwkaart van Zuid-Limburg is het ‘Miljoenenlijntje’ nu als gereed aangegeven. Het gaat om de route Simpelveld-Kerkrade-Eijgelshoven-Schaesberg, waarmee een lus door het oosten van Zuid-Limburg ontstond. De aanleg duurde van 1925 tot 1934 en de lijn zou dus pas vijf jaar na het verschijnen van deze atlaseditie opengaan. De 12,5 kilometer van het traject kostte 12,5 miljoen, dus een miljoen per kilometer – vandaar de naam. De lijn was bedoeld voor kolenvervoer en zou pas ná de Tweede Wereldoorlog ook voor personenvervoer worden gebruikt.

[Kaart 12]
Op de hoogtekaart werden in de kanalen de sluizen ingetekend, als illustratie van het effect van de hoogteverschillen.

[Kaart 13]
Op de overzichtskaart zijn de kanalen nu gedifferentieerd naar het tonnage van de schepen dat erdoor kan: minder dan 100 ton, 100-700 ton, 700-1.500 ton en meer dan 1.500 ton. In de laatste categorie vallen het Noord-Hollands kanaal, het Merwedekanaal, de kanalen door Walcheren en door Zuid-Beveland, het Eemskanaal, het Julianakanaal, het kanaal door Voorne, het Maas-Waalkanaal en het kanaal van Gent naar Terneuzen. Op blad 9 en 13 werden de kanalen aangegeven volgens hun bevaarbaarheid.
De dijk rond de Wieringermeer is ingetekend en de eerste aanzet voor de Afsluitdijk is zichtbaar.

Legenda overzichtskaart Nederland, 32e editie Bosatlas, 1929

[Kaart 14-17]
Provinciekaarten: De veerverbindingen zijn wat duidelijker met een streepjeslijn aangegeven. Amsterdam heeft uitbreiding gekregen benoorden het IJ tegenover Nieuwendam. De industriehaven bij Velzen is op de provinciekaart ingetekend. Er ligt een tweede dijk van Wieringen naar de kust waardoor het Amstelmeer wordt omsloten. Bij Zurich in Friesland is begonnen met het bouwen van de Afsluitdijk. De wijken – kleine parallelle kanaaltjes ter ontwatering en afgraving van het hoogveen – zijn weggehaald bij de veenkoloniën. Dat maakt de kaart duidelijker maar leidt ook tot informatieverlies betreffende het landschap. Hetzelfde geldt voor de weergave van de nederzettingen: de stippen die het patroon van de bebouwing aangaven, zijn helaas vervallen, zodat we de dijk- en streekdorpen niet meer kunnen identificeren; de dorpen zijn nu alleen nog maar met puntsymbolen verbeeld. Het werd blijkbaar te duur om ook bij uitbreiding die bebouwing te blijven weergeven; de ANWB-toeristenkaart en -wegenkaart bleven dat echter wel doen. Op de provinciekaarten zijn de kanalen ingedeeld op basis van de scheepvaartdrukte, in zeer belangrijke kanalen (meer dan 60 miljoen ton per jaar), belangrijke (500.000-20 miljoen ton, minder belangrijke (25.000-500.000 ton) en kanalen van plaatselijk belang, waarover jaarlijks minder dan 25.000 ton wordt vervoerd. Bron ervoor is de Wegwijzer voor de Binnenscheepvaart. De Maas is nu gekanaliseerd; hij heeft om dat aan te geven niet langer een blauwe maar een zwarte kleur. Het Nierskanaal dat vanuit Duitsland bij Broekhuizen in de Maas viel functioneert blijkbaar niet meer; het is niet meer opgenomen. In het noorden van de Peel is de plaats IJsselsteyn toegevoegd, niet in de vereenvoudigde spelling, omdat het genoemd was naar de toenmalige minister van landbouw. Om verwarring met IJsselstein in Utrecht te voorkomen werd deze plaats in de Peel later met een ‘Y’ gespeld: Ysselsteyn.

Legenda provinciekaart, 32e editie Bosatlas, 1929

[Kaart 19] en [Kaart 20]
Duitsland: Duitse plaatsnamen in de Elzas zijn nu verfranst: ‘Guebwiller’ voor Gebweiler, ‘Brisach’ voor Breisach, ‘Saverne’ voor Zabern, ‘Sarrebourg’ voor Saarburg, ‘Sarreguemines’ voor Saargemünd en ‘Thionville’ voor Diedenhofen. Het Kaiser Wilhelmkanal in Sleeswijk-Holstein is nu hernoemd tot ‘Nord-Ostseekanal’.

[Kaart 22]
Frankrijk: Ook hier is Elzas-Lotharingen nu verfranst. De Sulzer Belchen werd de ‘Ballon de Soulz’, Bitsch nu ‘Bitche’. In de Pyreneeën is de spoorlijn van Pau naar Jaca in Spanje opgenomen, die in 1928 werd geopend.

[Kaart 23]
Groot-Brittanië en Ierland: Op de bijkaart van de Engelse counties wordt de grootte van de productie niet langer aangegeven. Die was gebaseerd op de productiecijfers van vóór 1914. Maar de proportionele symbolen op de kaart zijn nog wel dezelfde.

[Kaart 25]
Oost-Europa: Door het kaartbeeld iets uit te stulpen kon Polen in zijn geheel op deze kaart worden opgenomen. De grens van de Sovjetrepubliek Wit-Rusland met Groot-Rusland is gewijzigd, zodat Gomel in het eerste is komen te liggen. De in de vorige editie aangekondigde naamsveranderingen zijn pas in deze editie doorgevoerd, Kwast zei in het vorige voorwoord: ‘De voornaamste wijzigingen op dit punt zijn, dat Petrosawodski nu Kalininsk genoemd wordt [naar het nominale staatshoofd van de Sovjet-Unie, Michail Kalinin], Jekaterinowslaw - Dnjepropetrowski, Nikolajev -Wjernoleninsk, Simbirsk - Mianowsk, Sarepta -- Krasnoarmeïskagorod, Tsaritsyn - Stalingrad, Petrowsk -Makhaoh Kala, Jekaterinodar - Krasnodar, Goerjew - Tsjapajew, Jekaterinenburg - Swerdlowsk, Irbit – Turin.’ De administratieve grens tussen het Europese deel van Groot-Rusland enerzijds en het Siberische deel van Groot-Rusland en de Kazakenrepubliek anderzijds is met een rode streepjeslijn aangebracht.

[Kaart 26]
Scandinavië: Op de plaats waar Finland nu aan de Barentszee grenst is de plaats Petsamo (Petsjenga) ingetekend.

[Kaart 27]
Spanje en Portugal: Ook op deze kaart is de Trans-Pyrenese spoorverbinding tussen Pau en Jaca ingetekend.

[Kaart 28]
Italië: Bij de Golf van Manfredonia is de afkorting ‘G. v.’ vergeten. Zuid-Tirol heeft niet langer een semiautonome status. De spoorweg tussen Cuneo en Ventimiglia door een stukje Frankrijk was op 30 oktober 1928 gereed.

[Kaart 31]
Azië staatkundig: Asir is nu helemaal bij Saoedi-Arabië getrokken, de grens met Jemen is bijgesteld. De grens tussen de Anglo-Egyptische Soedan en het Franse gebied in Midden-Afrika is gewijzigd. In Europa zijn de grenzen tussen Wit-Rusland, de Oekraïne en Groot Rusland veranderd. In Centraal-Azië is Vjernyj herdoopt in Alma Ata, en ten zuiden daarvan is de stad Froenze ingetekend (genoemd naar de revolutionnair Mikhail Froenze). In China is Peking niet meer de hoofdstad, die plaats is overgenomen door Nanking.

[Kaart 32]
Zuid- en Oost-Azië: De complete zuidoostkant van Arabië is nu Engels gekleurd vanwege de Britse protectoraten over Aden, Oman, Koeweit en de nieuwe staten die daartussenin liggen en hier voor het eerst worden vermeld: El Katar en de Piratenkust.
In Japan is het eiland Jesso hernoemd in ‘Hokkaido’; de Japanners noemen Sachalin Karafoeto.
Het berggebied ten oosten van Boetan, dat tot nu toe Chinees gekleurd was met een Brits randje, is nu geheel Brits gekleurd.

[Kaart 33]
Insulinde: Hier werd een extra dieptekleur geïntroduceerd waardoor de vormen van de zeebekkens beter uitkomen. In plaats van de Flores- of Soendazee is het begrip Soendazee nu voorgoed verdwenen en houden de Bos-redacteuren het bij Floreszee. In Australië is de plaats Palmerston aan de ‘Port Darwin’ genoemde inham nu hernoemd in Darwin; niet Port Darwin, dat blijft de naam voor de inham, pas in de 36ste editie wordt dat gecorrigeerd.

Legenda kaart Insulinde, 32e editie Bosatlas, 1929

Op de bijkaart van de Molukken is de legenda weer bijgesteld: nu hebben de cirkels voor de plaatsstippen weer een andere betekenis gekregen. Het hangt samen met het feit dat de Molukken een Gouvernement geworden zijn, met twee residenties eronder, Ambon en Ternate.

Legenda kaart Oost-Indische Archipel, 32e editie Bosatlas, 1929

[Kaart 34-35]
Java: De indeling van Java in drie provincies, West-, Midden- en Oost-Java is nu doorgevoerd. Dat heeft tot gevolg dat de residentie Rembang is opgesplitst, ten oosten daarvan begint nu Oost-Java. De beide Vorstenlanden Jogjakarta en Soerakarta zijn buiten deze herindeling gehouden. Midden-Java is nu opgedeeld in elf afdelingen; de naam residenties wordt niet meer gebruikt. Oost-Java is, inclusief Madoera, nu in vijftien afdelingen opgedeeld. Afdelingen zijn weer opgesplitst in regentschappen, waarvan de hoofdplaatsen ook met een speciaal rood symbool zijn aangeduid.
In Batavia zijn zowel de wijken Gondangdia als Menteng nu afgebouwd. De spoorlijn door die wijken is nu weggehaald, hij is vervangen door de meer zuidelijk gelegen lijn, maar het weghalen van de eerste lijn laat een (te) brede strook onbebouwd land achter.

[Kaart 36]
Sumatra: Deli: Het in de vorige editie opgenomen, dichte wegennet is weer wat uitgedund en gegeneraliseerd, zodat het kaartbeeld leesbaarder wordt. Er is een trambaan aangelegd van Kisaran over de rivier de Asahan naar de Koealoe in het zuidoosten.

[Kaart 37]
Binnen de residentie Zuider- en Oosterafdeling van Borneo is Boeloengan nu van Samarinda afgesplitst en een aparte afdeling geworden.

[Kaart 38]
Afrika natuurkundig: De cataracten (stroomversnellingen) in de Nijl zijn in deze editie aangegeven. Al vanaf de oudheid werden ze geteld vanaf de monding, en de eerste cataract, tot waar scheepvaart ongehinderd mogelijk was, was stroomop bij Assoean. Op de kaart staan ook de tweede tot en met de zesde cataract aangegeven, de laatste vlakbij Chartoem (Khartoum).

[Kaart 39]
Afrika staatkundig: De mandaatgebieden zijn door de randkleuren hier weer duidelijk te onderscheiden. Eindelijk is Lourenço Marquez als hoofdplaats van Mozambique aangegeven in plaats van de stad Moçambique op het gelijknamige eiland. Al in 1898 was Lourenço Marquez de nieuwe hoofdstad geworden. Aan het noordeind van het Nyasameer is de naam van de plaats Langenburg veranderd in ‘Loembira’. In 1900 werd Langenburg gesticht door Lutherse zendelingen, maar door het stijgen van het waterpeil van het Nyasameer moesten ze hun nederzetting opgeven en ze stichtten toen meer in het binnenland Neu Langenburg, dat nu Tukuyu heet. Overal ter wereld werden na de Eerste Wereldoorlog Duitse plaatsnamen veranderd in niet-Duitse: in Australië, de Verenigde Staten, Canada en in de voormalige Duitse koloniën. In de Belgische Kongo is de naam van het Equator station (Station Equateur in het Frans) aan de Kongo rivier veranderd in ‘Coquilhatville’. Na de onafhankelijkheid van Kongo zou het ‘Mbandaka’ worden. Camille Coquilhat was onder-gouverneur-generaal van de Kongo van 1890 tot 1891.
Vanuit Katanga is er een spoorverbinding gecreëerd met Ilebo aan de Sankoeroe, waar die in de Kasai uitmondt, als alternatief voor de afvoer van de delfstoffen van Katanga door Brits gebied. In Frans West-Afrika begint men nu ook de grenzen tussen Senegal, Mauritanië, de Franse Soedan (het latere Mali), Opper Volta (nu Burkina Faso) de Niger Kolonie en Ivoorkust af te bakenen, en dit gebied administratief te scheiden van de zuidelijke territoriums van Algerije. Het gekartelde karakter van de westgrens van Libië werd rechtgetrokken. Ook de grens tussen deze Franse gebieden en de Anglo-Egyptische Soedan werd veranderd. In Frans Equatoriaal Afrika komen we voor het eerst de nieuwe landsnaam Tsaad territorium tegen, de latere republiek Tsjaad of Tchad. Een deel van het Oeganda protectoraat wordt bij de Kenia kolonie gevoegd, zodat het eerste niet meer grenst aan het Rudolfmeer. Met Belgisch mandaatgebied wordt bedoeld het gebied van de latere staten Rwanda en Burundi. De internationale stad Tanger is nu met een spoorlijn aangesloten op het Marokkaanse spoorwegnet.
In Zuid-Afrika is nu voor het eerst door de tintverschillen duidelijk te zien dat Swaziland en Basutoland geen deel uitmaken van de Unie van Zuid-Afrika. Aan de westkust is de spoorweg naar Clanwilliam verlengd tot Van Rhijnsdorp (Vanrhynsdorp).

[Kaart 41]
Noord-Amerika staatkundig: De grenzen van de provincies in Canada werden eindelijk aangepast – het als New Quebec aangegeven gebied hoorde al sedert 1912 bij Quebec. De weergave van de Northwest Territories is verduidelijkt: ze zijn verdeeld in de districten Mackenzie, Keewatin en (het noordelijker gelegen en moeilijk leesbare) Franklin. Een plattegrondje van New York werd weer bijgevoegd. Tot en met de 27ste druk stond er een grote plattegrond van de stad in de atlas. ‘Yersey City’ moet zijn Jersey City, ‘Oranje’ moet zijn Orange, en ‘Morrisanta’ moet zijn Morrisania.

[Kaart 42]
Verenigde Staten: Om onduidelijke redenen heeft Kwast de naam Los Angeles veranderd in ‘Los Angelos’, en hij heeft Hollywood toegevoegd, maar aan de verkeerde kant: het ligt tussen Santa Monica en Pasadena. Miami is nu ook opgenomen op deze kaart van de VS.

[Kaart 43]
Zuid-Amerika: Er is een spoorverbinding tussen Bolivia en Argentinië, en wel tussen de steden Uyuni en La Quiaca.

[Kaart 44]
Suriname: De spoorlijn naar Dam is in het ongerede geraakt; hij gaat nu niet verder dan Kabelstation aan de Surinamerivier.

[Kaart 45]
Australië: In 1927 werd het Northern Territory in tweeën gedeeld, omdat het te groot zou zijn om efficiënt te kunnen besturen. Het noordelijk deel bleef Northern Territory heten met als hoofdstad Darwin, de zuidelijke helft werd Central Australia, met als hoofdstad Alice Springs. In 1929 werd Alice Springs bereikt vanuit het zuiden met de spoorweg. Die gaat de Ghan heten. Die lijn wordt in de volgende editie ook opgenomen.