Promotieonderzoek naar stressvolle omstandigheden en cognitieve vaardigheden

Mensen met meer blootstelling aan stressvolle omstandigheden, zoals armoede of geweld, presteren gemiddeld genomen slechter op cognitieve taken. Hierdoor wordt algemeen aangenomen dat stressvolle omstandigheden de cognitieve ontwikkeling schaden. Promovendus Stefan Vermeent vraagt zich af of een lagere prestatie per definitie lagere cognitieve vaardigheden betekent. Recente inzichten uit de cognitieve psychologie suggereren dat dit niet het geval is. Vermeent: “Mensen kunnen bijvoorbeeld langzamer zijn omdat ze het belangrijker vinden om accuraat te zijn dan om snel te zijn, zonder dat hun cognitieve vaardigheid lager is.” Zulke nuances zijn belangrijk om beter te begrijpen hoe stressvolle omstandigheden cognitie beïnvloeden, en daarmee ook om effectieve interventies te ontwikkelen.

Vermeents proefschrift heeft als doel om beter te begrijpen welke cognitieve processen worden beïnvloed door stressvolle omstandigheden. “We gebruiken mathematisch modelleren om executieve vaardigheden (cruciaal voor doelgericht gedrag) te scheiden van andere cognitieve processen die prestaties beïnvloeden. We evalueren bewijs voor twee theoretische perspectieven: deficit perspectieven, die voorspellen dat stressvolle omstandigheden schadelijk zijn voor cognitieve vaardigheden, en adaptatieperspectieven, die voorspellen dat sommige vaardigheden kunnen verbeteren door blootstelling aan stressvolle omstandigheden.”

De Utrechtse promovendus laat zien dat eerder onderzoek de invloed van stressvolle omstandigheden op specifieke executieve functies heeft overschat. Ten eerste blijkt dat mensen met meer blootstelling aan stressvolle omstandigheden gemiddeld genomen minder snel informatie verwerken. Dit zorgt voor lagere prestaties op meerdere executieve functietaken, maar betekent niet dat hun executieve functies lager zijn. “Dit blijkt verder uit het feit dat we over het algemeen geen associaties vinden tussen stressvolle omstandigheden en specifieke executieve functies.” Ten tweede blijkt uit de onderzoeksresultaten dat kinderen met meer blootstelling aan dreiging voorzichtiger reageren, waardoor ze langzamer maar accurater zijn. “Deze resultaten suggereren dat interventies die zich richten op specifieke executieve functies wellicht niet effectief zijn.”