Promotie Corina Breukink: Een pleidooi voor meer aandacht voor leesprocessen van leerlingen

Op vrijdag 13 december verdedigt Corina Breukink haar proefschrift ‘Aandacht voor het leesproces: Onderzoek naar een leesprogramma voor poëzie en proza, gebaseerd op eye movement modeling examples van peers, voor leerlingen in de havo- en vwo-bovenbouw’.

Het belang van begrijpen wat je leest in de klas

Onderzoek toont aan dat Nederlandse jongeren steeds minder goed en met minder plezier teksten lezen. Aangezien goed tekstbegrip essentieel is voor leren en voor functioneren in de maatschappij, vraagt deze trend om effectieve leeslessen op scholen, betoogt Breukink.

Dat de nadruk in lees- en literatuurlessen Nederlands (en moderne vreemde talen) voornamelijk ligt op het geven van correcte antwoorden op expert-vragen bij teksten, is volgens Breukink een gemiste kans. Ze pleit voor systematische aandacht voor het beter lezen en begrijpen van verschillende teksttypen en poëzie in het bijzonder, omdat dit het taalbewustzijn, de algemene leesvaardigheid en het begrip van taal en cultuur kan versterken.

Poëzie en proza lezen en begrijpen

In haar proefschrift onderzoekt Breukink voor het eerst via teksten-met-vragen en oogbewegingstechnologie hoe havo- en vwo-leerlingen poëzie lezen en begrijpen, in vergelijking met proza (korte verhalen en zakelijke teksten). Haar onderzoek toont onder meer aan dat leerlingen in alle leerjaren lager scoren op begripsvragen bij poëzieteksten dan op begripsvragen bij prozateksten. Ook gaat poëziebegrip tussen leerjaren niet vooruit, terwijl prozabegrip wél duidelijk verbetert.

Een andere belangrijke bevinding is dat leerlingen bij een eerste lezing van een tekst (zowel poëzie als proza) (zeer) snel door de tekst heen gaan. Dit geeft aan dat de meeste leerlingen tijdens eerste lezing hooguit wat expliciet in de tekst staat construeren. Leerlingen lezen een poëzie- of een prozatekst voor de eerste keer dus oppervlakkig.

Een effectief leesprogramma

Vervolgens ontwikkelde en testte Breukink in achttien klassen havo- en vwo-4 een leesprogramma voor poëzie en proza, waarin de focus ligt op het observerend leren van leesprocessen van peers (via eye movement modeling examples). 

De belangrijkste bevinding is dat de lessenreeks effectief is voor het beter leren lezen en begrijpen van teksten. Dit blijkt niet alleen voor poëzie, maar ook voor korte verhalen en zakelijke teksten. De docenten die de lessen in hun klas hebben uitgevoerd waarderen deze hoog. Breukink beveelt daarom aan om aandacht te besteden aan leesprocessen van leerlingen, en aan hun poëzieleesprocessen in het bijzonder, in alle lessen waarin het begrijpen van teksten cruciaal is.

Voor gasten die haar verdediging bijwonen in het Academiegebouw, houdt Breukink om 16.00 uur een lekenpraatje.