Promotie: Bestuurswisselingen in Nederlandse ziekenhuizen

Op vrijdag 25 april om 10.00 uur verdedigt Hanneke Beijer haar proefschrift Over de rode loper. Bestuurswisselingen in Nederlandse ziekenhuizen.

In haar praktijk als organisatieadviseur voor ziekenhuizen pleitte Hanneke Beijer voor soepele en dakpansgewijze bestuurswisselingen, waarbij nieuwe bestuurders 'over de rode loper' naar binnen konden lopen. Maar in de praktijk pakte dat vaak uit in het tegendeel. Dat motiveerde haar tot dit promotieonderzoek, met als centrale vraag: Hoe verlopen bestuurswisselingen in de Nederlandse ziekenhuizen?

Bestuurswisseling is geen gebeurtenis maar uitkomst van een proces

Beijer analyseerde  alle bestuurswisselingen in Nederlandse ziekenhuizen in de afgelopen dertien jaar, onderzocht de bestuurswisselingen in één ziekenhuis en sprak met focusgroepen. Op basis van haar onderzoek trekt zij de volgende conclusies:
 

1. Bestuurswisselingen zijn stresstesten voor ziekenhuizen
   Dan blijkt of de raad van toezicht, met het bestuur en andere partijen als het medisch stafbestuur, de OR en de managers, in staat zijn elkaars perspectieven te begrijpen en samen te bepalen welk bestuur het ziekenhuis nodig heeft.
    
2. Een goed proces vergroot de kans op een goede uitkomst (maar is geen garantie).
   Bestuurswisselingen zijn niet beheersbaar, hoewel als er aan een bepaalde  voorwaarden wordt voldaan, de kans dat het goed afloopt groter is. Zoals: transparantie over de procedure, eens over wat nodig is aan bestuurlijke continuïteit, stabiliteit en vernieuwing. Een bestuurswisseling is namelijk geen gebeurtenis maar de uitkomst van een proces.
    
3. Continuïteit en discontinuïteit zijn beide legitieme doelen van bestuurswisselingen.
   In een ziekenhuis continueert veel ook al is er discontinuïteit in het bestuur. Dus is de tijd nemen voor een bestuurswisseling als een waardevolle transitieperiode nuttig.
    
4. Bestuurswisselingen hebben ook een symbolische betekenis.
   Net zo min als het bestuur louter een functionele rol heeft, zijn bestuurswisselingen meer dan alleen het vervangen van de ene bestuurder door de ander. Het verhaal dat hoort bij bestuurswisselingen kan de symbolische waarde van bestuur bekrachtigen. De keerzijde is het ‘personaliseren’ van bestuurswisselingen: ‘Met X is het ziekenhuis weer in goede handen.’
    
5. De partijen, de raad van toezicht met name, leren weinig van bestuurswisselingen.
   Raden van toezicht houden te weinig regie over het proces en evalueren bestuurswisselingen meestal niet, met als gevolg dat negatieve patronen zich herhalen en de positieve onvoldoende worden verankerd. Ook beeldvorming over individuele bestuurders krijgt meer kans.  

De metafoor van de rode loper blijkt dus helaas én gelukkig niet te kloppen. ‘Helaas niet’ omdat de suggestie dat een goed afscheid van een bestuurder het pad effent voor haar opvolger niet de realiteit is. ‘Gelukkig niet’ omdat het onderzoek laat zien dat een vloeiend proces niet altijd wenselijk is.

Belang van het bestuur als team

Vaak is het dus een verstandige keuze om een bestuurswisseling te benutten als een waardevolle overgangsfase en dus niet direct de rode loper voor een opvolger uit te leggen.

Bovendien laat het onderzoek van Hanneke Beijer het belang zien van het bestuur als team. Haar onderzoek roept op weg te blijven van de individuele bestuurder die als 'sterke leider' de organisatie moet redden.

Hanneke Beijer is partner bij DEV organisatieadviseurs en als promovendus verbonden aan het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO).