Promotie: Algoritmisering en professionaliteit in de verpleegkundige zorg

Op vrijdag 6 juni om 12.00 uur verdedigt Jan-Luuk Hoff zijn proefschrift Beyond the Binary. A Multi-Sited Inquiry into Where and How Algorithmization is Reconfiguring Nursing Professionalism.

In zijn proefschrift analyseert Jan-Luuk Hoff hoe de opkomst van AI de verpleegkundige professionaliteit verandert – een urgent thema gezien het toenemende gebruik van AI in de zorg. Denk bijvoorbeeld aan AI-systemen die verpleegkundigen ondersteunen bij besluitvorming, zorgrobots in de ouderenzorg, of AI-software voor monitoring en begeleiding op afstand.

De opkomst van AI leidt vaak tot discussies over hoe AI de rol en positie van verpleegkundigen zou kunnen of moeten beïnvloeden. Echter, hoe de opkomst van AI nu in de praktijk van invloed is op de professionaliteit van verpleegkundigen is beperkt bestudeerd. Bovendien is vaak niet duidelijk wat precies bedoeld wordt met containerbegrippen als ‘AI’ en ‘professionaliteit’.

De opkomst van AI in de verpleegkundige zorg wordt door Hoff geanalyseerd als een proces van ‘algoritmisering’. Dat gaat niet alleen over de ontwikkeling en het gebruik van nieuwe AI-technologieën, maar ook over de ideeën en toekomstbeelden over AI die deze ontwikkeling mogelijk maken. Hoff onderzoekt de algoritmisering van de verpleegkundige zorg op verschillende plaatsen. Zo analyseert hij hoe denkbeelden over de toekomst van verpleegkundige zorg en AI gevormd worden in beleidsprogramma’s, hoe verpleegkundigen betrokken zijn bij de (commerciële) ontwikkeling van AI-technologieën en hoe het gebruik AI-technologieën in de praktijk van invloed is op de professionele identiteit van verpleegkundigen.

Van artificiële intelligentie naar professionele intelligentie

Jan-Luuk Hoff’s onderzoek laat zien dat algoritmisering verpleegkundige professionaliteit niet radicaal vervangt, maar op subtiele, verleidelijke en verhulde manieren verandert.
 

• Ten eerste laat het onderzoek zien dat algoritmisering leidt tot subtiele maar fundamentele veranderingen van verpleegkundige professionaliteit. De ontwikkeling en het gebruik van AI in de praktijk leidt niet alleen tot nieuwe taken en verantwoordelijkheden voor verpleegkundigen, maar ook tot nieuwe ideeën over wie professionele verpleegkundigen zijn en wat zij doen.
   
• Ten tweede gaat algoritmisering vaak gepaard met verleidelijke beloftes voor verpleegkundigen over het versterken van hun professionaliteit en positie in het zorgsysteem. Echter, deze beloftes blijken in de praktijk bedrieglijk. Verpleegkundige perspectieven over de toekomst van zorg missen grotendeels en de belangen van technologieontwikkelaars, ziekenhuizen en artsen domineren de ontwikkeling en het gebruik van AI technologie in de verpleegkundige zorg.
   
• Ten derde laat het onderzoek zien dat de rol van verpleegkundigen in de algoritmisering van zorg cruciaal is, maar vaak verhuld blijft. Algoritmisering is geen autonome ontwikkeling die verpleegkundige professionaliteit ‘van buitenaf’ verandert. Het is juist door de actieve bijdrage van verpleegkundigen zelf dat AI de professionaliteit van verpleegkundigen verandert.

Hoff concludeert daarom dat de toekomst van verpleegkundige professionaliteit niet afhankelijk is van artificiële intelligentie, maar juist vraagt om de professionele intelligentie van verpleegkundigen. Zij moeten collectief actie ondernemen, bijvoorbeeld door zich te mengen in debatten over de toekomst van zorg en AI en professionele normen en expertise te ontwikkelen over het gebruik van AI in de verpleegkundige praktijk.

Jan-Luuk Hoff is projectleider bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken (Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme) en als promovendus verbonden aan het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO).