Oratie Robert Vonk: Exclusie, wederkerigheid en internationaliteit in sociale zekerheid

Op dinsdag 8 oktober houdt Robert Vonk, hoogleraar Geschiedenis van de sociale zekerheid bij de faculteit Geesteswetenschappen aan de Universiteit Utrecht, zijn oratie getiteld ‘Grenzen stellen: Over exclusie, wederkerigheid en internationale verstrengeling in sociale zekerheid’.

De grenzen van sociale zekerheid

Sociale zekerheid is altijd verbonden aan begrenzing, stelt Vonk. Er moeten simpelweg grenzen worden gesteld aan wie wel en wie niet in aanmerking komt voor een uitkering of toeslag bijvoorbeeld. In zijn oratie gaat hij in op het belang van grenzen in de geschiedenis van sociale zekerheid.

De manier waarop sociale zekerheid is georganiseerd markeert niet alleen sociale, politieke en geografische grenzen, zegt Vonk. Het stuurt en begrenst ook het menselijk gedrag. Door te begrijpen hoe sociale zekerheid in Nederland steeds weer werd begrenst, kunnen we beter omgaan met de complexe en vaak tegenstrijdige regelingen voor bijvoorbeeld uitkeringen, (fiscale) kortingen, toeslagen en tegemoetkomingen.

Verschuivende opvattingen en grenzen

Vonk betoogt dat onderzoek naar de wijze waarop sociale zekerheid in de twintigste eeuw werd begrenst inzicht geeft in de verschuivende opvattingen over sociale en maatschappelijke ordening. Sociale zekerheid ging (en gaat) dus niet alleen over zekerheid en risico, of over regels en beleid, maar ook over in- en exclusie, de spanning tussen vrijheid en gelijkheid, of de relatie tussen ongelijkheid en zelfontplooiing.

Deze benadering toont tegelijkertijd aan dat de grenzen van sociale zekerheid niet absoluut zijn. Sociale zekerheid wordt vaak gezien als een nationaal fenomeen, maar de focus op de wisselwerking tussen politieke idealen, instituties en sociale verwachtingen laat zien dat sociale zekerheid in de twintigste eeuw ook een internationaal en transnationaal fenomeen was.