Oratie Elise van Nederveen Meerkerk: Where did all the workers go?

Sinds 1 februari 2020 is prof. dr. Elise van Nederveen Meerkerk hoogleraar Economische en sociale geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Van Nederveen Meerkerk is werkzaam op het vakgebied van Gender en werk in vergelijkend historisch perspectief. Haar oratie is getiteld 'Where did all the workers go? Women, industrialization, and the decline of hand spinning in Europe and Asia'.

De gevolgen van mechanisatie

Gedurende millennia werd textiel over de gehele wereld met de hand geproduceerd, met name door vrouwen. De mechanisatie van het spinnen sinds de achttiende eeuw betekende niet alleen het begin van de Industriële Revolutie, die tot ongekende productiviteits- en economische groei leidde. Het betekende ook dat miljoenen handspinners een belangrijke bron van inkomsten verloren in een paar decennia tijd.

Verschillende ervaringen van vrouwen wereldwijd

Wat gebeurde er met dit enorme leger aan vrouwelijke arbeidskrachten wereldwijd? In haar oratie vertelt Van Nederveen Meerkerk dat regionale studies suggereren dat hun ervaringen gigantisch verschilden, niet alleen wat betreft timing, maar ook in de aard van vrouwenarbeid tijdens en na industrialisatie.

We weten dat een deel van de getrouwde vrouwen in snel industrialiserende landen werk vond in de opkomende fabrieken, zoals in Groot Brittannië, de Verenigde Staten en Nederland. In sommige landen, zoals Japan en koloniaal Indonesië, vond een deel van de volwassen vrouwen in toenemende mate werk als handweefster, terwijl in andere landen, zoals India, het overschot aan vrouwelijke arbeidskrachten voornamelijk veroordeeld was tot activiteiten in de weinig productieve landbouw.

Hoe komt dat?

Van Nederveen Meerkerk denkt dat deze verschillen zowel een resultaat van, als tot vandaag de dag een gevolg van, zeer verschillende regionale paden van economische ontwikkeling waren, alsmede van verschillen in de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt.