Lesgeven tegen de stroom in - Kritische Digitale Geletterdheid ten tijde van Big Tech en AI

GDS en Kennisnet mini-symposium

tot

Hoe bepaal je als leraar je weg in een (onderwijs)wereld waarin Big Tech en EdTech domineren? Ga er maar aanstaan als professional om je balans te bewaren: technologie niet afwijzen, maar ook niet kritiekloos omarmen. In deze context speelt digitale geletterdheid een sleutelrol.

Digitale geletterdheid

SLO omschrijft digitale geletterdheid als “kennis van digitale technologie en media, en de vaardigheden om die te gebruiken”. Deze definitie is vertaald naar negen concept-kerndoelen. Tegelijkertijd wordt de Kennisbasis van de pabo’s herijkt om digitale geletterdheid een stevigere plek in de opleidingen te geven. Daarmee krijgt het onderwijs instrumenten in handen om leerlingen én leraren digitaal sterker te maken. Maar is dat genoeg? Is het genoeg in een tijd waarin digitalisering door Big Tech wordt opgevoerd, vaak zonder oog voor de pedagogische en ethische implicaties?

Big Tech

Neem de recente ontwikkelingen. Mark Zuckerberg wil het professioneel factchecken op Facebook, Instagram en Threads grotendeels afschaffen. Niet alleen dat: ook de handhaving bij misbruik wordt ingeperkt. Door factchecken pas in te grijpen nadat gebruikers zelf meldingen maken, verschuift Meta de verantwoordelijkheid voor moderatie volledig naar de gebruikers. Dat betekent dat kwetsbare groepen, zoals kinderen, zélf moeten opstaan tegen schadelijke inhoud – een haast onmogelijke opgave.
 
Tegelijkertijd zien we in het onderwijs hoe de macht van digitale platforms steeds groter wordt. Onderwijsplatforms zoals Microsoft Teams for Education en Google Workspace for Education nestelen zich diep in de dagelijkse praktijk. Ze bieden gebruiksgemak, maar zetten scholen ook vast in een ecosysteem waarin data, algoritmes en zelfs AI-oplossingen zoals Copilot en 'Leerversnellers' sturend worden voor hoe onderwijs is georganiseerd. Dit proces, dat mediawetenschappers platformisering noemen, maakt scholen kwetsbaar voor afhankelijkheid van Big Tech.
 
Ondertussen worden scholen aangespoord om AI-tools zoals MS Copilot te implementeren, ondanks duidelijke privacyrisico’s. De boodschap van Big Tech? Als je niet meedoet, loop je achter. En die boodschap resoneert – sommige beleidsmakers, bestuurders en schoolleiders zijn bang de boot te missen en dreigen overhaast te handelen.
In dit krachtenveld is de rol van de leraar uiteraard buitengewoon belangrijk. Niet om technologie weg te zetten als vijand, maar om leerlingen te leren zelfbewust en kritisch te navigeren in een digitale wereld. Leerlingen en studenten kunnen niet zonder leraren met een sterk ethisch kompas, die durven op te komen voor hun leerlingen – en voor hun eigen beroepsgroep. Lesgeven tegen de stroom in.

Kritisch denken

Digitale geletterdheid kan daarbij niet alleen gaan over ‘zelfredzaamheid’, maar juist ook over kritisch denken. Welke waarden zitten er in technologie ingebakken? Hoe beïnvloeden algoritmes ons beeld van de wereld? Het zijn vragen die verder gaan dan technische vaardigheden en raken aan wat je ‘kritische digitale geletterdheid’ zou kunnen noemen. Tijdens deze bijeenkomst van de Universiteit Utrecht en Kennisnet op 20 februari gaan we daar uitvoerig op in. De volgende vragen staan centraal:

  • Hoe is het om les te geven ten tijde van Big Tech en AI?  
  • Hoe kunnen we (aankomende) leraren die kritische houding bijbrengen? Wat weten we daarover uit onderzoek?
  • Hoe kunnen deze inzichten van waarde zijn voor scholen en voor de lerarenopleidingen, die de komende jaren geacht worden digitale geletterdheid in hun curriculum op te nemen?
Begindatum en -tijd
Einddatum en -tijd
Locatie
Academiegebouw Universiteit Utrecht - Kanunnikenzaal
Entree
Gratis
Aanmelden

Het evenement is volgeboekt. Wil je op de wachtlijst geplaatst worden, stuur dan een mail aan Niels Kerssens.