Afscheidscollege prof. dr. Philip Langbroek: Vertrouwen op Rechtspraak

Op woendag 12 april neemt emeritus hoogleraar prof. dr. Philip Langbroek formeel afscheid van de Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie met zijn laatste college. Zijn lezing heeft als titel: vertrouwen op rechtspraak.

De rechterlijke organisatie in Nederland is innovatief en maatschappij georiënteerd. Sinds de huidige wet op de rechterlijke organisatie is ingevoerd wordt er niet alleen systematisch gelet op inhoudelijke en andere kwaliteiten, maar ook op efficiency. Naast de moeite die er gedaan wordt om het – meer dan behoorlijke- vertrouwen van het publiek in rechtspraak te behouden, is de Nederlandse rechterlijke organisatie ook internationaal georiënteerd. Dat blijkt niet alleen uit de deelname aan de Europese Judiciële Netwerken, zoals de European National Councils for the Judiciary of het European Judicial Training Network, en in gremia van de Raad voor Europa, zoals the Consultative Council of European Judges and the Venice Commission.

Het blijkt ook uit de deelname van Nederlandse rechters aan programma’s om het functioneren van rechters en gerechten elders te bevorderen. De inzet van deze projecten is eerst om, aan de hand van  het idee van procesreglementen, rechters en gerechtsorganisaties meer grip te geven op het verloop van hun zaken, en dus grip te geven op hun tijdsbesteding voor een aanhangig gemaakte zaak. Maar de inzet is ook, om voor partijen voorspelbaar te maken hoe het procesrecht in een bepaalde procedure zal worden toegepast, zodat zij hun verwachtingen en gedrag daarop kunnen aanpassen.

Aan het ontwikkelen van procesreglementen liggen normatieve uitgangspunten ten grondslag, namelijk het evenredigheidsbeginsel en het beginsel dat burgers gelijkelijk recht op toegang tot de rechter hebben – naast natuurlijk het recht op een eerlijk proces. Dit betekent dat deze procesreglementen vanwege de rechtsstatelijke verplichtingen die op officieren van justitie en op advocaten rusten ook door hen zouden moeten worden ondersteund. 

Na de weergave van deze normatieve uitgangspunten schets ik mijn ervaringen met pogingen om aan de hand van het idee van procesreglementen het functioneren van rechters en gerechten in Odesa, Oekraïne te verbeteren en met een vergelijkbaar traject in Griekenland, lid van de Europese Unie en van de Eurogroep door het concept bij hen te introduceren..