Stel je voor...

Wat gebeurt er wanneer je zestig van Europa’s meest getalenteerde promovendi bij elkaar brengt en ze vraagt de rol van universiteiten wereldwijd te heroverwegen en om een manifest te schrijven over ‘de universiteit van de toekomst’? Nou, dan krijg je een gepassioneerd pleidooi om traditionele ideeën en patronen los te laten en een uitnodiging om speels en fantasierijk te zijn. 

In het jaar dat wordt gemarkeerd door de twintigste verjaardag van de League of European Research Universities (LERU), had de Universiteit Utrecht de eer om de jaarlijks roulerend LERU doctoral Summer School te organiseren voor de eerste week van juli 2022.

Wat de universiteit zou moeten zijn…

En Utrecht zou Utrecht niet zijn als het niet zou kiezen voor een wat onconventionele aanpak. De geselecteerde promovendi – grotendeels van LERU-leden, maar aangevuld met een aantal PhD’s van UU-partneruniversiteiten – waren niet primair uitgenodigd om naar colleges te luisteren, maar met name om te praten en te brainstormen over wat de universiteit is en wat ze kan en zou moeten zijn. Deelnemers werd gevraagd om kritisch te reflecteren en om te overdenken hoe universiteiten zich zouden kunnen en moeten positioneren ten opzichte van maatschappelijke uitdagingen en ten opzichte van hun relatie met de maatschappij in z’n algemeen.

Voor mijn generatie is het soms lastig om zich überhaupt een toekomst voor te stellen

En dat is precies wat ze hebben gedaan. Tijdens een intensieve week met een programma bestaande uit uiteenlopende werkvormen en begeleiding van verschillende medewerkers van de Universiteit Utrecht, werden momenten van wanhoop afgewisseld door momenten van hoop. Waarom wanhoop? Zoals één promovendus het zei: Door alle huidige crises en onzekerheid in de wereld, is het voor mijn generatie soms lastig om zich überhaupt een toekomst voor te stellen. Maar deze zelfde generatie laat een grote verbeeldingskracht zien en een sterke vastberadenheid om dingen te veranderen voor een betere toekomst. En daar komt de hoop om de hoek kijken.

Groentetuin

Tijdens de presentatie van het manifest op de laatste dag van hun verblijf in Utrecht, deden de LERU doctoral Summer School deelnemers een poging om hun gesprekspartners in het panel te verleiden tot ‘spelen’. Door een verzonnen verhaal te vertellen over een post universitaire wereld, door de universiteit te vergelijken met een groentetuin met symbiotische relaties en door de panelleden te vragen hun verbeelding te gebruiken en hun gevoelens te delen. De aanpak oogstte wisselend succes.

De speelse en originele vorm van de presentatie leek iets anders dan wat de meeste panelleden hadden verwacht. En dat gold ook voor de inhoud. Het kostte panelleden Hilligje van ’t Land, Secretary General of the International Association of Universities (IAU), Kurt Deketelaere, Secretary-General of LERU, Henk Kummeling, Rector Magnificus van de Universiteit Utrecht en Catrin Finkenauer, Program Director Dynamics of Youth aan de Universiteit Utrecht een moment om te bevatten wat de promovendi van ze vroegen toen ze werden uitgenodigd om hun voorstellingsvermogen aan te spreken en te delen wat ze voelden.

De wereld van de PhD’s die de hele week intensief samen hadden gewerkt, gedacht, gefilosofeerd, gevoeld, gespeeld en verbeeld, leek in eerste instantie kilometers verwijderd van dat van de professoren die in diezelfde week respectievelijk een association, een league, een universiteit en een strategisch thema hadden gerund.

Voor sommige panelleden leek de oproep van de jonge onderzoekers, zoals voor meer aandacht voor het welbevinden van studenten en personeel en voor een meer bottom-up governance in de universiteit van de toekomst, te voelen als kritiek. Alsof al het werk dat ze al voor deze doelen hadden gedaan, over het hoofd werd gezien.

Deze promovendi zijn revolutionisten

Maarten Hajer en Jeroen Oomen, respectievelijk director van en postdoctoral researcher bij de Urban Futures Studio, host van de summer school, schoten te hulp door als ‘tolken’ op te treden. Hajer: Niemand trekt in twijfel dat er al door veel mensen heel veel inspanningen worden geleverd en dat de intenties goed en integer zijn. Maar de ideeën die hier vandaag worden gepresenteerd komen voort uit een diep idealisme. Deze promovendi zijn revolutionisten. Zij hebben niet alle antwoorden, maar willen oprecht de toekomst beter maken. Dus laten we vooral gewoon naar ze luisteren. Jeroen Oomen sluit de week af door de deelnemers te vragen na te blijven denken over de toekomst van de universiteit en uiteindelijk ook met concrete oplossingen te komen. En tot slot bedankt hij alle aanwezigen voor de kwetsbaarheid die ze hebben laten zien.

Roeping

Jeroen Frietman, Senior Advisor International Affairs en mede-organisator van de LERU Summer School 2022, kijkt terug op een indrukwekkende week. Deze studenten hebben onmiskenbaar een dubbel gevoel bij hun werkgever en voelen duidelijk een roeping om de universiteit van binnenuit te veranderen. Ze ervaren de universiteit als een ongelooflijke plek waar ruimte is om hun nieuwsgierigheid te onderzoeken, maar ook als een plek met krachten die een rem zijn op de vooruitgang die ze voor ogen hebben.