Planetary Health: Een Holistisch Perspectief op Gezondheid

Onze gezondheid is in hoge mate afhankelijk van de gezondheid van alle ecosystemen waarop we steunen. Deze realisatie, die steeds urgenter wordt in het licht van de huidige milieu en klimaat crisis, vraagt om onderzoek met een breed perspectief. Onder de paraplu van de thematische community planetary health komen verschillende sterke Utrechtse onderzoekslijnen samen om te werken aan mondiale vraagstukken op het gebied van duurzame gezondheid. We spreken met Professor Roel Vermeulen en Professor George Kowalchuk, voorzitter en vicevoorzitter van de nieuwe community. Vermeulen leidt het Utrechtse onderzoek naar Milieu-epidemiologie en exposoom analyse, Kowalchuk leidt het onderzoek ecologie en biodiversiteit.

De nieuwe community combineert de expertise van drie sterke onderzoeksgemeenschappen uit de Utrechtse Life Sciences: de onderlinge relatie tussen menselijke en dierlijke gezondheid (One Health), het effect van omgevingsfactoren op de menselijke gezondheid (Exposoom) en de ontwikkeling van duurzame en gezonde voedselsystemen voor de toekomst (Future Food). De community omarmt een holistisch kader dat al deze gebieden samenbrengt bij de aanpak van complexe vraagstukken op het gebied van planetary health.

Vermeulen en Kowalchuk erkennen de waarde van het delen van inzichten en het versterken van samenwerkingen over disciplines heen. "In Utrecht zijn we zeer succesvol op veel onderzoeksgebieden. Bij een thema als planetary health is per definitie interdisciplinaire samenwerking nodig." zegt Vermeulen. “Vanuit de ecologie brengen wij bijvoorbeeld een perspectief mee waarbij niet de mens centraal staat maar het hele systeem. Mens-inclusieve natuur, in tegenstelling tot het meer gangbare natuur-inclusief perspectief” vult Kowalchuk aan. 

Planetary Health

Binnen het kader van planetary health wordt de mens gezien als een integraal onderdeel van een veel groter systeem, een visie die essentieel is gezien de huidige milieu-uitdagingen. “Ecologen onderzoeken hoe de dynamiek van biodiversiteit verschillende aspecten van ecosysteem functioneren beïnvloedt en hoe die verschillende aspecten daarvan aan elkaar gelinkt zijn. Een systeembenadering die goed past bij planetary health” zegt Kowalchuk. Vermeulen vult aan: “De systemen waarop we vertrouwen voor onze gezondheid, zoals het klimaat, voedsel en watersystemen en biodiversiteit, zijn in toenemende mate uit balans en dit kan op termijn ernstige gevolgen hebben voor de menselijke gezondheid en leiden tot een vergroting van gezondheidsongelijkheden.”

Als we het systeem niet goed in balans krijgen dan kan dat uiteindelijk consequenties hebben voor de humane gezondheid

Van Theorie naar Praktijk

Hoewel er al veel kennis bestaat over de grenzen van onze planeet, en hoewel het duidelijk is dat we deze grenzen ruimschoots overschrijden, blijft een van de grote vragen hoe we de benodigde transitie in gang kunnen zetten om binnen deze grenzen te blijven. Vermeulen is ervan overtuigd dat Utrecht in een uitstekende positie verkeert om deze uitdaging aan te gaan, dankzij de combinatie van een academisch medisch centrum en een brede universiteit met hoogstaand onderzoek op het gebied van klimaat, levens socialewetenschappen. “De energietransitie, de mobiliteitstransitie, de eiwittransitie. Daar kunnen we werkelijk het verschil maken. De community brengt de multidisciplinaire en interdisciplinaire blik binnen die transities. “En dat is nodig, want systeemveranderingen zijn heel erg lastig. Ze zitten vol trade-offs en kunnen niet met puntoplossingen worden aangepakt”.  Kowalchuk benadrukt het belang van een breed verhaal en scherpe keuzes: “Bij duurzaamheidsthema worden vaak grandioze dingen gezegd. Vanuit een bèta- wetenschappelijke hoek stellen we dat aan de kaak en vragen we: wat gaan we concreet doen?”. Vermeulen en Kowalchuk zijn het erover eens dat korte lijnen, een klein team met een brede achterban en een goed verhaal de community effectief kunnen maken.

Zo leveren we een bijdrage aan een meer duurzame en gezonde leefomgeving voor onze generatie en de generaties na ons

Conflicterende belangen

Recent was er een discussie over de richtlijnen gezonde voeding. Daarin werd aangegeven dat voor sommige doelgroepen het een idee zou zijn om ‘iets meer vis’ te eten. Vanuit een planetary health perspectief is dat echter geen goed idee. “Deze discussie illustreert dat we moeten gaan afwegen wat op korte termijn gezond is voor de mens en wat is op de lange duur gezond is voor  mens en planeet en dat afwegingskader ontbreekt vaak” zegt Vermeulen. “En Dat is waar we gezamenlijk aan moeten werken”

De Vorming van de Community

Volgens Vermeulen maakt de huidige dynamiek in het academische veld de vorming van een geconsolideerde community in Utrecht zowel mogelijk als noodzakelijk. Hij wijst op de One Health-community die, na zich traditioneel te hebben gericht op infectieziekten, nu een breder perspectief kiest dat overlapt met dat van planetary health. “Het uitgangspunt van de community zijn de maatschappelijke uitdagingen waar wetenschap en maatschappij voor staan en de noodzaak om deze aan te pakken” zegt Kowalchuk. Volgens Vermeulen ligt de kracht van de community in het samenbrengen van de diverse kennis van al deze systemen, wat kan leiden tot unieke inzichten en oplossingen. Hij wijst op het voorbeeld van onderzoek naar micro-nanoplastics, waarin Utrecht een unieke positie kon innemen door de multidisciplinaire aanpak en de aanwezigheid van relevante expertise in verschillende gebieden. “Daarnaast is er ook veel overlap met andere thema’s zoals duurzaamheid” vult Kowalchuk aan.

De Community in Actie

In de beginfase zal de community zich richten op het opstellen van een gezamenlijke visie en missie. Vermeulen benadrukt het belang van een bottom-up aanpak, te beginnen met het kijken waar de energie zit en hoe de community zich verhoudt tot de bestaande nationale onderzoeksagenda op het gebied van planetary health, die de KNAW recentelijk publiceerde. Hij ziet dit als een kans om niet alleen bestaande onderzoekslijnen te versterken, maar ook nieuwe, innovatieve en interdisciplinaire benaderingen te bevorderen. “Op korte termijn willen we wat mooie samenwerkingen realiseren, die ook als mooie voorbeelden kunnen dienen om onderzoekers enthousiast te krijgen voor de samenwerking” zegt Kowalchuk.

We zullen altijd wetenschappelijke onzekerheid houden, Maar de onzekerheid dat we moeten handelen is eigenlijk heel klein

Met het leggen van deze basis geloven Vermeulen en Kowalchuk dat de Planetary Health Community een significante bijdrage kan leveren aan het bevorderen van een duurzamere en gezondere leefomgeving voor huidige en toekomstige generaties. Door het bevorderen van samenwerking, in plaats van concurrentie, en het inzetten van een breed scala aan expertise, staat de community klaar om de uitdagingen van planetary health aan te gaan.