‘Mijn drijfveer is om beter te begrijpen waar kanker vandaan komt’

Maurice Zandvliet studeerde Diergeneeskunde omdat hij iets wilde betekenen voor dieren. Nu is hij specialist Medische Oncologie en behandelt hij dieren uit heel Europa in het UU Kankercentrum voor Dieren in het Universitair Dierenziekenhuis. ‘We zijn in de verre omtrek het enige centrum dat op dit niveau radiotherapie kan aanbieden.’

We beginnen het interview terwijl Maurice door een microscoop kijkt. ‘Ik spring even bij met celonderzoek van biopten om een diagnose te stellen. Maar ik kan gerust tegelijk praten, hoor.’ 

Ben je nog steeds blij dat je destijds voor Diergeneeskunde gekozen hebt? 

Maurice kijkt op en keert niet meer terug naar zijn microscoop. ‘Ja… maar als specialist in oncologie heb ik in de diergeneeskunde wel met meer beperkingen te maken dan ik in de geneeskunde voor mensen zou hebben gehad. Oncologie is een heel technisch vakgebied waar in de humane geneeskunde ontzettend veel mogelijk is. Bij dieren kunnen we ook veel doen, maar de grens is toch eerder bereikt. Aan de andere kant lijkt het me ook heel moeilijk om dit soort gesprekken te hebben met menselijke patiënten.’ 

Werk je veel samen met artsen? 

‘Niet in de patiëntenzorg, maar wel in het onderzoek. Bijvoorbeeld met onderzoekers uit het Hubrecht Institute, het UMC Utrecht en het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie. Botkanker bij honden lijkt ontzettend veel op botkanker bij kinderen. Bij kinderen wordt er vroeg ingegrepen en zoveel mogelijk geprobeerd om de armen of benen te sparen. Bij honden lukt dat bijna nooit en amputeren we sneller. Dan is de hond van de pijn af. Wij helpen de artsen met de geamputeerde hondenpoten. Zij vroegen zich af: wat zien we op MRI-scans? Nu kunnen ze een hele poot vergelijken met een scan van die poot. Dat geeft hun nieuwe inzichten voor het behandelen van kinderen. En omgekeerd leren wij weer van hen. 

Ook ontwikkelen we samen tumoroïden uit bottumormateriaal. Daarop willen we onder andere nieuwe geneesmiddelen testen. Dat vind ik het mooie aan deze plek. Enerzijds is het de diergeneeskunde waarvan ik houd, anderzijds krijg ik uit de humane geneeskunde de laatste ontwikkelingen mee.’

Werk je daarom graag bij het Universitair Dierenziekenhuis? 

‘Zeker, hier kan ik onderzoek doen op het grensvlak van geneeskunde voor dieren en mensen. En de patiëntenzorg is heel interessant en uitdagend. De diereigenaren die hier komen willen alle mogelijke behandelingen die reëel zijn aangrijpen om hun dier te helpen. We zijn het enige centrum in de wijde omtrek dat op dit niveau radiotherapie kan bieden. Het dichtstbijzijnde na ons is in Lille in Frankrijk. We krijgen dieren vanuit heel Europa.

Daarnaast geef ik onderwijs en hoop ik dierenartsen van de toekomst te kunnen inspireren en leren dat een dier met kanker niet meteen hoeft te worden ingeslapen. We kunnen voor dier en eigenaar nog heel veel betekenen.’

Het dichtstbijzijnde andere radiotherapeutisch centrum op dit niveau is in Frankrijk in Lille

Ik begreep dat er onlangs een nieuw bestralingsapparaat is geïnstalleerd?

‘Dat klopt, dat is een nieuwe lineaire versneller, een instrument waarmee ook mensen worden bestraald. Het bestaande apparaat was aan vervanging toe, maar dat is een enorme kostenpost. Ons goededoelenfonds Vrienden Diergeneeskunde hielp samen met leverancier Elekta en een aantal andere partners om de installatie te financieren. Met dit apparaat kunnen we tumoren heel precies bestralen en zijn er voor de dieren minder bestralingen nodig. We zijn er ontzettend blij mee!’

Kun je iets vertellen over de behandelingen die jullie hier doen?

‘In het UU Kankercentrum voor Dieren werken we in een groep collega’s die ieder hun eigen expertise hebben. Het is niet reëel om te denken dat één dierenarts het hele traject van een kankerpatiënt kan doen. De behandelingen bestaan uit oncologische chirurgie, radiotherapie en medische therapie, zoals chemobehandelingen. Daarnaast kunnen we niet zonder de collega’s van andere afdelingen. Je hebt beeldvorming nodig met röntgenfoto’s, CT en MRI om de tumoren te zien. De biopten, stukjes weefsel, worden onderzocht door Pathologie. Tijdens bestralingen hebben we Anesthesiologie nodig, omdat het dier stil moet liggen.’

Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen?

‘Het nieuwste zijn middelen die het immuunsysteem remmen of stimuleren om een tumor onder controle te krijgen. Ook de behandeling van hormoonproducerende weefsels in het lichaam is enorm in ontwikkeling. Het onderzoek daarnaar ligt allemaal op het grensvlak van diergeneeskunde en geneeskunde. Ook de genetica van kanker is fascinerend. Honden van sommige rassen hebben bijvoorbeeld een verhoogd risico op kanker. Dit is het domein van het Expertisecentrum Genetica. Zij brengen de genetica van gezelschapsdieren in kaart. Dat maakt een groot verschil voor de fokkerij en voor de gezondheid van gezelschapsdieren in de toekomst.’

Natuurlijk behandelen we alleen als de belasting voor het dier acceptabel is en in verhouding staat tot de verwachte winst

De behandelingen zijn kostbaar, hoe brengen diereigenaren dat op?

‘Bij oncologische behandelingen praat je inderdaad al snel over enkele duizenden euro’s. Ik heb niet de indruk dat veel patiënten verzekerd zijn, mensen moeten het dus zelf betalen. Het is veel geld, maar een huisdier is vaak ook heel belangrijk voor mensen. Daar offeren ze een vakantie voor op of andere grote aankopen. Er wordt tegenwoordig ook weleens aan crowdfunding gedaan. Zo behandelden we een hond van een mevrouw uit Letland voor een hersentumor. Die hond had zijn eigen Instagramaccount en zijn afbeelding werd later het logo voor een koffiefabrikant. Na afloop kreeg ik koffiepakken toegestuurd met de kop van die hond erop, een grote Bull Mastiff.’

Hoe is het voor dieren om voor kanker behandeld te worden?

‘Dat wisselt per type tumor, maar de bijwerkingen zijn meestal niet onoverkomelijk. Bijvoorbeeld na bestraling zijn zelfs de ernstigere bijwerkingen na enkele weken weer goed genezen. Natuurlijk behandelen we alleen als de belasting voor het dier acceptabel is en in verhouding staat tot de te verwachten winst in levensduur. Zo’n afweging is een ethisch dilemma. Dat doen we heel zorgvuldig op basis van objectieve data uit de wetenschap. Maar er komt natuurlijk ook emotie bij kijken. Je hebt met mensen te maken voor wie het dier een belangrijk deel van het gezin is. De gesprekken met eigenaren kunnen soms moeilijk zijn.’

Wat inspireert jou in dit werk?

‘Als ik dieren en mensen kan helpen, geeft mij dat veel voldoening. Op onderzoeksgebied is mijn drijfveer om beter te begrijpen waar kanker vandaan komt. En nog steeds geniet ik ervan als studenten mij heel slimme vragen stellen. En dat ik dan denk: zo heb ik er nog niet naar gekeken, hoe ga ik dat uitleggen?’ .

Dit is een verhaal uit: