"It's a Man's Man's Man's World"

"It's a Man's Man's Man's World" zong James Brown in 1963, een nummer waarin alle uitvindingen van de moderne beschaving (de auto, de trein, de boot en het elektrische licht) worden toegeschreven aan mannen. Er lijkt veel verandert in de verhoudingen tussen mannen en vrouwen in de wereld, maar is dat zo? Recentelijk betoogde essayist Marjolein van Trigt in de Volkskrant dat we nog steeds in een mannenwereld leven. Ontwerpers en onderzoekers gaan vaak uit van mannen als ze eigenlijk 'mensen' bedoelen. Zo is de ongelijkheid van vrouwen terug te zien in het design van veel producten. Om net als James Brown maar even met de auto te beginnen: in een auto-ongeluk heeft een vrouw gemiddeld 47 procent meer kans op zwaar letsel dan een man, en 17 procent meer kans om te overlijden. De meeste auto’s worden namelijk gemaakt met een mannelijke bestuurder in gedachten: de pedalen zitten bijvoorbeeld ver van de stoel, waardoor vrouwen hun stoel naar voren moeten schuiven en dichterbij het stuur zitten. Ook moeten vrouwen rechterop zitten om over het dashboard heen te kunnen kijken. Door die houding hebben vrouwen een verhoogde kans op onder meer interne bloedingen en beenletsel. De cijfers zijn een restant van decennialange ontwerpen op basis van de mannelijke anatomie. Sinds 1997 is het voor landen aangesloten bij de EuroNCAP (o.a. Nederland, Frankrijk, Duitsland, Spanje en Engeland) pas verplicht om crashtests te doen met vrouwelijke crashdummy’s, en sinds 2011 pas voor autofabrikanten in de VS.  

Kunstmatige intelligentie

Het gebrekkige autodesign is slechts één van de vele voorbeelden van productontwerpen die op mannen zijn gebaseerd. Het gaat echter niet altijd om een verhoogde kans om dood te gaan, maar zorgt simpelweg vaak ook voor ongemak. Zo zijn smartphones tegenwoordig vaak te groot voor een vrouwenhand, net zoals bouwgereedschap. Misschien is het niet onlogisch – de meeste ontwerpers van dit soort producten zijn immers mannelijk – maar het is wel tijd om daar nú rekening mee te gaan houden. Dit geldt minstens zo erg voor softwareontwikkelaars: computerwetenschappers waarschuwen dat het gebruik van kunstmatige intelligentie (KI) en algoritmes genderbias alleen maar zal versterken. Ook dat kan zowel ongemak (zoals betere spraak- en gezichtsherkenning voor mannen dan voor vrouwen) als levensgevaarlijke risico’s opleveren. Algoritmes worden namelijk ook gebruikt in geneeskundig onderzoek. Het is onzeker of rekening wordt gehouden met geslacht en zo niet dan kan dat scheve datasets opleveren. Dat weer resulteert in een kwalitatieve ongelijkheid tussen behandelingen voor mannen en vrouwen.

Harten

Dat scheve data een probleem zijn weet de medische wereld al langer, aldus cardiovasculair onderzoeker dr. ir. Hester den Ruijter (UMC). In 2017 gaf ze op het Betweter Festival een minicollege met de titel ‘Zijn vrouwenharten anders zijn mannenharten?’, waarin ze vertelde dat geneesmiddelenstudies heel lang vooral met mannen werden uitgevoerd. Dat komt mede doordat er halverwege de 20e eeuw medicijnen werden getest bij vrouwen die vervolgens miskramen of aangeboren letsel bij baby’s veroorzaakten. Naar aanleiding daarvan besloten onderzoekers dat het misschien niet slim was om vrouwen te includeren in medicijnonderzoek, wat decennialang ongelijke data opleverde. Een goed voorbeeld hiervan is de bekendheid van de symptomen van een hartaanval, veel mensen denken dan aan een stekende pijn in de borst en neervallen. Dat klopt ook, maar bij mannen. Vrouwen krijgen vaker last van kortademigheid, misselijkheid, vermoeidheid en krampen in de schouder en slokdarm, maar deze signalen worden regelmatig gemist door zorgprofessionals. Dit leidt er weer toe dat vrouwen een veel hoger risico lopen om te overlijden aan een hartinfarct dan mannen.

46 Jaar na de hit van James Brown (overigens geschreven door een vrouw, Betty Jean Newsome, die maar weinig van de royalties zag) leven we dus nog steeds in een mannenwereld. Echt tijd voor verandering, het is letterlijk een zaak van leven en dood. 

Geïnteresseerd in het Betweter Festival? Op 4 oktober 2019 zijn we terug in TivoliVredenburg, Utrecht! Met deze editie o.a. Tim Hofman en Kiki Schippers. Tickets zijn verkrijgbaar via deze link!

Elke week wordt een opvallend bericht uit de actualiteit gekoppeld aan een opname uit het archief van Studium Generale - Podium voor kennis & reflectie van de Universiteit Utrecht.