“Ik wil het voor de miljoenen dieren in de veehouderij zo goed mogelijk maken”
Verduurzaming van veehouderij biedt kans voor verbeteren dierenwelzijn
In de verandering naar duurzame veehouderij, gelijk het geluk van dieren verhogen. Dat wil Vivian Witjes met haar onderzoek aan de faculteit Diergeneeskunde. Ze bekijkt hoe we kunnen meten of varkens gelukkig zijn, en of de manier waarop we varkens voeren met circulair voer, kan bijdragen aan hun welzijn.
De favoriete werkdagen van Vivian Witjes beginnen in de omkleedruimte van de varkensstal, waar ze een overall en laarzen aantrekt. Zodra ze de stal binnenkomt, lopen er direct een aantal varkens op haar af. Ze veegt wat stro van hun billen en begroet ze met een aai over hun neus of buik. “Ze vinden het heerlijk om geaaid te worden”, vertelt Witjes, die haar promotieonderzoek wijdt aan het geluk van varkens. “Het leukste is als we aan het eind van de werkdag nog tijd hebben om samen te chillen. Dan worden de varkens rustiger, nieuwsgieriger en kunnen ze mateloos geïnteresseerd zijn in een knoop van mijn shirt of een schoenveter.”
Haar onderzoek is onderdeel van de Regio Deal Foodvalley waarin onderzoekers samenwerken met onder meer veehouders en beleidsmakers aan de overgang naar een duurzaam en gezond voedselsysteem. Witjes werkt specifiek mee aan het onderdeel over de transitie van de landbouw. “Door klimaatverandering moeten we de veehouderij verduurzamen. Dat is een kans om gelijk het welzijn van de dieren te verbeteren, denk bijvoorbeeld aan de groepsgrootte, inrichting van de stal en manier waarop we voer aanbieden. Daarvoor moeten we alleen wel eerst weten waarvan varkens gelukkig worden.” Lachend voegt ze toe: “Simpel gezegd willen we weten waarvoor we varkens ’s nachts mogen wakker maken.”
Ik meet geluk met een test uit de psychologie, die werkt ook voor varkens
Is nog niet bekend wanneer varkens gelukkig zijn?
“Het wetenschappelijk onderzoek richtte zich tot nu toe vooral op het voorkomen van ziekte en stress. We weten bijvoorbeeld dat varkens een verhoogde hartslag en ademhaling krijgen tijdens transport en als veehouders de biggen bij hen weghalen. Een stressreactie. Dat is belangrijke informatie, maar het zou mooi zijn als we daarnaast ook kijken naar positieve emoties. We weten nog niet goed wanneer varkens nou echt blij zijn.”
Hoe kom je daarachter?
“Wij zoeken aanwijzingen voor geluk, bijvoorbeeld stofjes in het bloed of bepaald gedrag. Varkens zijn actief en nieuwsgierig; ze rennen, springen, draaien rondjes en spelen met speelgoed. Ook zoeken ze wroetend met hun neus naar voedsel. Ik onderzoek of er een verband is tussen dit gedrag en het geluk van varkens. Hetzelfde voor stofjes in het bloed. Geluk meet ik trouwens met een test uit de psychologie, die verband houdt met of mensen gelukkig of depressief zijn. Die werkt ook voor varkens.”
Denk je dat varkens in de huidige veehouderij gelukkig zijn?
“Nee, ik denk dat ze niet erg gelukkig zijn. Ze zijn intelligent en hebben afwisseling nodig in hun leefomgeving. Een mier loopt de hele dag heen en weer om grassprietjes naar de mierenhoop te brengen, dat is voor een mier waarschijnlijk voldoende. Varkens hebben door hun hoge intelligentie meer uitdaging en afwisseling nodig om zich gelukkig te voelen. Terwijl ze in de veehouderij meestal op een harde ondergrond staan zoals beton of een gietvloer, omringd door kale muren. Ze hebben weinig ruimte om te bewegen en het aanwezige speelgoed is vaak maar matig interessant, omdat ze dat niet kunnen manipuleren of eten.”
Jij onderzoekt ook of duurzaam veevoer kan bijdragen aan het geluk van varkens. Hoe doe je dat?
“Ik bekijk hoe varkens reageren op meelwormen. Die zijn geteeld op restafval uit de voedselproductie voor mensen - zoals broodkruimels - en dus duurzaam. Boven het hok van de varkens hangen we een grote ton met meelwormen, die tijdens de dag een voor een naar beneden vallen. Ik onderzoek of meelwormen zo de leefomgeving van varkens kunnen verrijken en een positief effect hebben op hun geluksgevoel.”
Ik hoop dat we vanuit de wetenschap kunnen bijdragen aan een duurzame én dierwaardige veehouderij
In de media en politiek is veel te doen over de veehouderij. Wat vind je ervan dat jouw onderzoeksonderwerp volop in de belangstelling staat?
“Dat is spannend. Ik hoop dat we vanuit de wetenschap kunnen bijdragen aan een oplossing voor een duurzame én dierwaardige veehouderij. Dat gaat niet altijd makkelijk samen. Maar ik ben blij dat er in de maatschappij steeds meer aandacht is voor dierenwelzijn. Mijn droom is dat we in de toekomst wereldwijd minder vlees eten, zodat de dieren - varkens maar ook andere dieren – een dierwaardig leven hebben. Hoe dat precies eruit ziet, moeten we onderzoeken. Hoeveel binnen- en buitenruimte hebben de dieren nodig? Wat is een comfortabele ondergrond om op te liggen? Wanneer kunnen ze goede sociale banden opbouwen? En ga zo maar door. We moeten erachter komen wanneer dieren gelukkig zijn.”
Hebben we nog wel tijd om dit te onderzoeken?
“Sommige maatregelen moeten we nu al nemen, zoals minder vlees eten. Dan creëren we tijd om te onderzoeken hoe we met een kleinere veestapel de voedselproductie willen inrichten.”
Eet jij vlees?
“Nee, ik ben vanaf mijn tiende vegetariër en sinds een aantal jaar ook veganist.”
En toch doe je onderzoek naar de veehouderij?
“Ik maak als consument geen onderdeel uit van het systeem, maar veel andere mensen wel. Ik wil het voor de miljoenen dieren in dat systeem zo goed mogelijk maken.”
Waarom koos je specifiek voor varkens?
“Tijdens het onderzoek hebben de dieren mijn hart gestolen. Ze zijn superintelligent, leren snel en hebben eigenzinnige karakters. De een is rustig, de ander hyperactief, en een volgende wil de hele dag knuffelen. Bovendien verrassen ze me altijd met onverwachte acties. Blijken ze toch ineens een staldeur open te krijgen of iets door te bijten, terwijl je dacht dat dit ze nooit zou lukken. Varkens zijn geweldige beesten.”