Hoe voorkom je discriminatie in de platformeconomie?

Online marktplaatsen als Uber en Airbnb kunnen onbedoeld plek bieden aan discriminatie. Zo hebben sommige gebruikers minder kans op een match vanwege hun afkomst. Eigenlijk niet zo verrassend, zegt platformexpert Martijn Arets: ‘Platformen versterken vaker bestaande zwaktes en sterktes. Vertrouwen en persoonlijk contact zijn essentieel voor het functioneren van de platformeconomie. Juist die elementen kunnen discriminatie intensiveren. Tegelijkertijd zouden juist platformen oplossingen kunnen bieden.' Eind februari organiseerde de Universiteit Utrecht een workshop over dit thema. Hoofddocent Sociologie Rense Corten, onderzoeker Judith Kas en Martijn Arets gingen in gesprek met Lex Thijssen (SCP) en vier platformondernemers.

Platformeconomie als leerzame microkosmos

Lex Thijssen van het Sociaal Cultureel Planbureau opende de workshop met een presentatie over discriminatie op de arbeidsmarkt. Uit zijn onderzoek blijkt dat autochtone sollicitanten 30% meer reacties op sollicitaties ontvangen dan sollicitanten met een migratieachtergrond. Thijssen: ‘Arbeidsmarktdiscriminatie blijkt echt een probleem in Nederland.’ Hij denkt veel te kunnen leren van de platformeconomie: ‘Platformen verzamelen grote hoeveelheden data verzamelen, maar vormen ook een soort microkosmos waarin we verschillende oplossingsrichtingen kunnen testen. Processen zijn misschien wel zo in te richten dat je de kans op discriminatie verkleint.’

De rol van ratings en reviews bij discriminatie op deelplatformen

Socioloog Judith Kas, die aan de Universiteit Utrecht recent promoveerde op het onderwerp discriminatie in de platformeconomie, onderzocht de rol van ratings en reviews op deelplatformen waar particulieren onderling zaken doen. ‘Discriminatie heeft veel met vertrouwen te maken’, legt ze uit. ‘Op Airbnb is dat vertrouwen bijvoorbeeld vooral gebaseerd op een naam en foto. Met discriminatie als onbedoeld gevolg; je bent namelijk meer geneigd om mensen te vertrouwen die op jou lijken.’

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat discriminatie plaatsvindt in de platformeconomie. Zo blijkt uit een Amerikaanse studie bijvoorbeeld dat mensen van kleur 30% langer moeten wachten op hun Uber-taxi. Het blijkt niet zo eenvoudig om dit te voorkomen. Kas ziet als mogelijke oplossing dat namen en foto’s minder zichtbaar gemaakt kunnen worden. ‘Of nieuwe gebruikers een handje helpen om hun eerste reviews te krijgen. Of dat echt werkt, moeten we onderzoeken.’

Hoe platformondernemers zelf kunnen bijdragen aan tegengaan van discriminatie

Uit het gesprek met de vier ondernemers over de rol van platformen blijkt dat zij zeker openstaan voor experimenten. Ze zijn graag bereid hun eigen data in te zetten voor onderzoek en mee te denken. Gericht optreden om discriminatie te voorkomen is echter niet eenvoudig. Dit kost tijd en dus geld, terwijl ze als starters in de platformeconomie nog moeten vechten voor hun bestaansrecht.

Een al bestaand initiatief, het Kluspaspoort, een initiatief om een soort digitaal cv te bouwen, zou wel kunnen helpen. Het doel is dat platformwerkers hun opgedane ervaring kunnen exporteren en meenemen, zodat ze met die reputatiedata sneller aan de slag kunnen bij andere platformen of werkgevers. Pim Graafmans (platform YoungOnes): 'Dit zou best kunnen helpen bij het tegengaan van discriminatie.'

Platformeconomie als proeftuin voor oplossingen voor de hele maatschappij

Rense Corten (Universiteit Utrecht) benadrukt het belang van de platformeconomie als laboratorium om te leren. ‘In een platform is veel controle op het proces. Dat biedt kansen om te ontdekken hoe zulke processen werken. Platformen verzamelen veel data. Mogelijk levert dat een ander soort oplossingen op, die we ook in de rest van de maatschappij kunnen toepassen.’ Hij onderstreept tevens het potentieel voor platformen zelf. ‘Werken aan diversiteit is niet puur liefdadigheid. Als een platform echt groot wil worden, moet het zorgen dat iedereen zich thuis voelt.’