‘Durf te falen’

"Noem iets wat niet de hoofdstad van Frankrijk is." Vijf bachelorstudenten die tot de eerste deelnemers van het nieuwe honoursprogramma Da Vinci Project behoorden, moeten lachen als ze terugdenken aan hun reactie op deze ‘design thinking-oefening’. Laura Knops: "We begonnen steden en landen te noemen, terwijl het antwoord ook 'banaan' of 'rood' had kunnen zijn. Daaruit bleek hoezeer we geneigd zijn binnen vaste kaders te denken." Sabien van der Sluis: "We leerden dat het juiste antwoord niet bestaat en dat ieder antwoord in theorie goed kan zijn."

In 2019 ontving Bert Weckhuysen, universiteitshoogleraar Katalyse, Energie en Duurzaamheid, een Teaching Fellow-beurs van het Comeniusprogramma. Deze beurs gebruikte hij om samen met collega's Appy Sluijs en Brianne McGonigle een innovatief interdisciplinair bachelorprogramma op te zetten: het Da Vinci Project. Studenten van verschillende opleidingen werken daarin samen aan een duurzaamheidsvraagstuk van een externe partner.

Sabien van der Sluis (psychologie), Thijs van der Voort (geschiedenis), Laura Knops (diergeneeskunde), Irina Morozova (literatuur) en Dineke Verkleij (culturele antropologie) vormen een van de pionierende groepen studenten.

Gekoppeld aan BASF wordt ze gevraagd een manier te bedenken waarop het bedrijf gebruikte plastic handschoenen op een milieuvriendelijke manier kan verwerken.

"De groep was erg enthousiast en had een open houding", reflecteert Jim Brandts, een van de begeleiders van de studenten bij BASF. "De diversiteit van het team viel meteen op. Niet alleen wat betreft opleidingsachtergrond, maar ook qua persoonlijkheid. Dit zag je terug in het soort vragen dat ze stelden. Een van de inspirerende dingen van het Da Vinci Project is dat zowel wetenschappelijke kennis als softskills gebruikt kunnen worden in de zoektocht naar een oplossing voor een probleem."

Sabien: "Het was heel bijzonder om te ervaren dat we vanaf het eerste moment naar hetzelfde doel toewerkten. Niet om een goed cijfer te halen, maar om iets te vinden waarmee we de wereld konden verbeteren. Daardoor zaten we heel snel op één lijn, wat de samenwerking erg prettig maakte."

Laura: "Ons eerste idee was een machine die de handschoenen met chemische stoffen erop zou scheiden van de ‘schone’ exemplaren. Maar toen maakte BASF duidelijk dat ze geen machine wilden. Ze wilden dat we bedachten wat ze met de handschoenen moesten doen nádat ze waren gescheiden. Dus halverwege het project veranderde onze invalshoek."

Thijs: "Omdat we zo gericht waren op het maken van een machine, kregen we tunnelvisie. Het was zonde dat we zo met één ding bezig waren dat we helemaal geen andere opties overwogen. Toen het idee van de machine was afgeschoten, moesten we wel nog steeds een fysiek prototype maken. Dus bedachten we een presentatie waarbij mensen een QR-code moesten scannen om de presentatie op hun telefoon te kunnen bekijken. Zo kwamen we erachter dat je ook té ver out-of-the-box kunt denken."

Dineke: "Je kunt zo ver buiten de vaste kaders gaan als je wilt, zoals wij deden met onze QR-code, maar uiteindelijk gaat het erom hoe mensen het ervaren. En naar een telefoon kijken terwijl je naar een presentatie luistert, bleek geen ideale combinatie te zijn."

Laura: "Onze opdrachtgever en Bert waren, op zijn zachtst gezegd, niet erg enthousiast. Ze maakten duidelijk dat we iets anders moesten bedenken."

Thijs: "De voorbereidingen voor de volgende prototypefase werden elke vergadering alleen maar verwarrender." Dineke: "Op een gegeven moment dacht ik dat we helemaal niet bij elkaar pasten. Iedereen riep ideeën door elkaar, niemand luisterde en we waren totaal niet gefocust."

Irina: "We hadden een moment van totale wanhoop. Een paar weken lang wisten we dat we iets moesten doen... maar wat?! We durfden niet aan iets nieuws te beginnen, want we wisten niet in welke richting dat zou moeten. Vlak voor kerst lasten we een pauze in. We moesten alles even laten bezinken.

En na kerst hadden we een soort uitbarsting van energie. Het was heel bijzonder hoe het weer interessant werd nadat we de hoop hadden opgegeven. We waren weer geïnteresseerd in zowel de inhoud als de vorm."

"Bert hield een motivatiespeech, waardoor ik weer geloofde dat we het konden."

Dineke: "Bert hield een motivatiespeech, waardoor ik weer geloofde dat we het konden. Zijn boodschap was dat het niet erg was om te falen, als we maar ons best deden en iets probeerden. Het was goed om te zien hoe veerkrachtig we waren. Toen we die maandag binnenkwamen, hadden we voor ons gevoel al gefaald, maar aan het eind van de vergadering waren we vol vertrouwen dat het toch zou lukken."

Thijs: "Uiteindelijk hebben we een film gemaakt waarin we de toeleveringsketen en logistiek van het recyclen van de handschoenen uitleggen. We hebben BASF geadviseerd samenwerking aan te gaan met andere bedrijven, omdat recyclen van alleen de eigen handschoenen meer kost dan het oplevert. Op advies van Bert hebben we dit theoretische proces zichtbaar en begrijpelijk gemaakt met behulp van Lego."

Sabien: "Als we vanaf het begin aan dit idee hadden gewerkt, hadden we meer tijd gehad om het verder toe te spitsen." Dineke: "Eigenlijk is het gewoon niet helemaal af. Als we nou een paar weken langer de tijd hadden gehad..."

Bert Weckhuysen: "Ja, idealiter was er meer tijd geweest om de ideeën vóór de prototypefase vaker over en weer te laten gaan tussen de studenten, de opdrachtgever en de hoogleraar. Aan de andere kant kun je dat iteratieproces ook niet eindeloos laten duren. We zullen de juiste balans moeten vinden. Als docenten zijn we ook nieuwkomers in dit bijzonder interessante proces. We hebben misschien veel ‘boekenwijsheid’, maar wat er in de praktijk gebeurt is een ander verhaal. Bij een programma als dit heb je veel minder controle over het resultaat, wat lastig kan zijn voor docenten, want die houden meestal graag de controle."

In deze setting heb je het gevoel dat je bijna alles kunt.

Irina: "In de setting die in het Da Vinci Project wordt gecreëerd heb je het gevoel dat je bijna alles kunt. Je wordt gestimuleerd om uit je comfortzone te stappen, gewoon dingen te proberen en te accepteren dat je niet weet of het gaat lukken. Een setting waarin je vrij bent, in zekere zin."

Irina Yarulina van BASF: "Je zou misschien kunnen zeggen dat de weg naar het prototype belangrijker was dan het uiteindelijke resultaat. Aan de andere kant hebben we wel echt wat meer inzicht gekregen in manieren om het 'handschoenenprobleem' op te lossen. Met behulp van het prototype gaan we de resultaten bespreken met bedrijven die gescheiden afval inzamelen. Misschien kunnen we samen met hen en met andere bedrijven die wegwerphandschoenen gebruiken een nieuw inzamel- en verwerkingsproces opzetten."

Jim Brandts: "Wij vonden het een geweldige ervaring om met de studenten samen te werken. We sluiten zeker niet uit een volgende keer weer aan het Da Vinci Project deel te nemen."

Bert Weckhuysen: "Het was hartverwarmend om te zien hoe trots de studenten hun ideeën uiteindelijk presenteerden en hoeveel zichtbaar plezier ze hadden in samen hard werken. Ze hadden moeilijke momenten waarop ze gefrustreerd en onzeker waren omdat ze niet wisten hoe ze verder moesten en of ze de wensen van hun opdrachtgever wel goed begrepen. Het was niet makkelijk, maar het moment waarop ze daar uiteindelijk samen stonden was echt prachtig om te zien."