“Corona heeft mij een les in bescheidenheid geleerd”

Sinds half maart gaat er geen uur voorbij of je leest, hoort of ziet iets over corona. Menigeen zal het onderwerp intussen spuugzat zijn. Maar COVID-19 is nu eenmaal onder ons en we hebben ermee om te gaan. Nu het aantal besmettingen afneemt en de overheidsmaatregelen versoepelen, rijst de vraag: wat betekent de pandemie voor onze toekomst? Zal de wereld drastisch veranderen? In deze serie schetsen wetenschappers van de Universiteit Utrecht hun verwachtingen. 

In hoeverre heeft corona gevolgen voor hoe we de komende jaren ons werk inrichten? Is deze crisis op langere termijn goed of juist slecht nieuws voor het klimaat, voor de economie en voor onze omgang met dieren? Zal het virus zorgen voor blijvende veranderingen in onze sociale interacties en komen er wellicht duurzame hervormingen van onderwijs, gezondheidzorg en ruimtelijke ordening?

In het tweede deel van deze serie een gesprek over jongeren en sociale interactie met Catrin Finkenauer, hoogleraar Jeugdstudies en wetenschappelijk directeur van het universiteitsbrede Strategische Thema Dynamics of Youth.

Catrin Finkenauer: “Toen je mij vroeg hoe ik denk dat de wereld er na corona uit zal zien, dacht ik meteen: er is geen wereld na corona. Net als met griep (maar dan anders) moeten we leren leven in een wereld mét corona. Niemand kan goed overzien wat dat precies betekent. En dat is een gek gevoel voor een wetenschapper, omdat het onze taak en doel is om scenario’s en hypothesen te evalueren op basis van hun waarschijnlijkheden.

Corona gooit hierbij roet in het eten. Want we weten relatief weinig over gebeurtenissen die de hele wereld raken. We zouden (natuur)rampen, oorlogen, of grootschalige uitbraken van ziekten als ebola kunnen gebruiken als analogieën. Maar je kunt op je klompen aanvoelen dat deze vergelijkingen voor een groot deel mank gaan en de onzekerheid van onze voorspellingen enorm blijft. Potentiële gamechangers als de ontwikkeling van een vaccin kunnen scenario’s tenietdoen. Ook kan er een vaccin komen dat maar beperkt effectief of beschikbaar blijkt.

Het is voor mij als onderzoeker een bijzondere en wonderbaarlijke tijd die me een les in bescheidenheid heeft geleerd, maar die me ook nieuwsgierig maakt naar hoe het leven met corona eruit komt te zien.”

Als je toch een inschatting moet maken: welke langetermijngevolgen van corona voorzie je dan voor jongeren? 
“Uit onderzoek weten we dat de sociale omgeving (familie, buurt, school, samenleving, wetgeving) mede bepalen hoe individuele jongeren zich ontwikkelen. Wanneer kwetsbare kinderen bijvoorbeeld opgroeien in liefhebbende gezinnen, kunnen ze beschermd worden tegen het ontwikkelen van problemen. Veel van de problemen die volwassenen hebben, komen voort uit wat er in hun jeugd is gebeurd. Dat maakt het meer dan ooit belangrijk om te begrijpen hoe het leven van baby’s, kinderen, jongeren en jongvolwassenen er uitziet. Wat zijn hun energiebronnen en motivaties? Welke problemen komen zij tegen en hoe kunnen we daar het beste op reageren?

Maar het samenspel van beschermende - en risicofactoren in de sociale omgeving én in de jongeren zelf (genetisch, persoonlijkheid), is enorm complex. We moeten dus veel meer onderzoek doen om een goed beeld te krijgen van hoe (de beperkende maatregelen vanwege) corona de ontwikkeling van jongeren op langere termijn zullen beïnvloeden. Ik kijk nu al uit naar de inzichten die onderzoek over deze vragen zal opleveren.”

Denk je dat we ons sociaal blijvend anders zullen gaan gedragen?
“Evolutionair zijn we zo ingericht dat we instinctief wegblijven bij zogenoemde pathogenen of de bronnen ervan. Op dit moment zien we andere mensen als besmettingsbron die we moeten vermijden. Ik vermoed dat deze instinctieve reactie bij mensen die dichtbij elkaar staan snel overgaat, maar ik vraag me af of dit bij vreemden ook het geval zal zijn. En dat doet wel wat met je. Mijn hart breekt bijvoorbeeld wanneer iemand die ik helemaal niet ken met een grote boog om me heen loopt. Ik krijg dan het signaal dat ze me niet vertrouwen en me zien als gevaar.”

​​​​​​​Welke lessen kunnen we trekken uit corona?
“Mijn eigen onderzoek richt zich op het belang van het hebben van langdurige, harmonieuze relaties voor het welzijn van mensen. Elkaar zien, met elkaar praten, (fysiek) contact; het belang is nog duidelijker geworden. Er is niets fijner dan iemand een knuffel geven als troost of als blijk van blijdschap, vooral in situaties waar woorden niet volstaan. Maar door corona kunnen of konden we niet naar de kerk en naar festivals, niet naar school en werk en we konden elkaar niet (fysiek) steunen in stressvolle situaties als bij ziekte en begrafenissen.

Ik hoop dat mensen het belang van contact koesteren en dat we meer gaan investeren in vaardigheden en mogelijkheden om sociale relaties aan te gaan en in stand te houden. Ook hoop ik dat de ontelbare initiatieven die mensen spontaan ontwikkelden om elkaar te helpen, blijven bestaan ook wanneer de beperkende maatregelen nog verder worden afgebouwd.”

Op onderzoeksgebied, tot slot, moeten we (interdisciplinair) onze krachten veel meer gaan bundelen, data delen, informatie uitwisselen en samenwerken. Gelukkig worden deze bewegingen door de ‘open science community’ op de Universiteit Utrecht en wereldwijd aangejaagd.”