Baby staat in baarmoeder al bloot aan hormoonverstorende stoffen
Toxicologen Hanna Dusza en Juliette Legler halen cover van Environmental Science & Technology
Vruchtwater bevat tal van onbekende chemicaliën die de hormoonhuishouding zouden kunnen verstoren, ontdekten promovenda Hanna Dusza en hoogleraar Juliette Legler, toxicologen bij de faculteit Diergeneeskunde. Hun onderzoek haalde in december de cover van het gezaghebbende Amerikaanse tijdschrift Environmental Science & Technology. ‘Een baby in de baarmoeder wordt blootgesteld aan meer hormoonverstorende stoffen dan we ooit dachten. Ons onderzoek is een belangrijke stap vooruit in het onderzoek naar deze stoffen.’
In de afgelopen decennia zijn honderden, zo niet duizenden synthetische, door de mens gemaakte chemicaliën geproduceerd die in ons milieu zijn terechtgekomen, vertelt Juliette Legler. ‘Het gaat om een breed scala van stoffen. In persoonlijke verzorgingsproducten zitten bijvoorbeeld parabenen en gewassen en levensmiddelen kunnen pesticiden bevatten. Ook in meubels zitten broomhoudende brandvertragers en kunststoffen bevatten ftalaten en bisfenolen.’ Zo zijn er nog veel meer chemicaliën in tal van industriële en consumentenproducten, weet de hoogleraar Toxicologie. ‘Wij worden dagelijks blootgesteld aan allerlei chemische stoffen, dat geldt ook voor zwangere vrouwen. En dat terwijl er steeds meer wetenschappelijk bewijs is voor de schadelijke effecten daarvan op de menselijke gezondheid.’
Natuurlijke hormonen verstoren
Lange tijd werd gedacht dat de placenta een barrière vormde tegen vervuilende stoffen. Maar onderzoek toont aan dat er talloze milieuverontreinigende stoffen voorkomen in navelstrengbloed, placenta, vruchtwater en meconium. ‘Vroegtijdige blootstelling aan hormoonverstorende stoffen is problematisch voor de ontwikkeling van de baby’, waarschuwt Legler. ‘Deze stoffen kunnen het hormoonstelsel van het lichaam verstoren, bijvoorbeeld door natuurlijke hormonen te blokkeren of na te bootsen. Daardoor kunnen ze ontwikkelingsprocessen verstoren die heel precies worden geregeld door hormonale signalen.’ Een baby in de baarmoeder is bijzonder kwetsbaar voor blootstelling aan deze stoffen. Bovendien wordt deze blootstelling in verband gebracht met aandoeningen als kanker, diabetes en obesitas op latere leeftijd. Ook kunnen lang na de geboorte andere ontwikkelings-, voortplantings- en neurologische effecten optreden.
Opslagplaats voor vervuilende stoffen
‘Het onderzoek naar prenatale blootstelling aan vervuilende stoffen en de bijdrage van deze stoffen aan het ontstaan van ziektes staat nog in de kinderschoenen’, zegt Hanna Dusza, die het promotieonderzoek uitvoerde. ‘We weten niet wat veel van deze chemische stoffen zijn en welke effecten ze kunnen hebben op de foetus in ontwikkeling. Vruchtwater is een opslagplaats voor veel vervuilende stoffen en staat in direct contact met de baby in de baarmoeder. Het mooie is dat we vruchtwater kunnen verzamelen buiten het lichaam, dus op een niet-invasieve manier. Dat maakt het ideaal om de prenatale blootstelling te bestuderen.’ Dusza ontwikkelde een nieuwe methode om chemische stoffen met biologische activiteit in vruchtwater op te sporen en in kaart te brengen. ‘We hebben een grote verscheidenheid aan milieuvreemde stoffen uit het vruchtwater gehaald. Dat extract hebben we getest op cellen die daarvoor speciaal zijn ontworpen.
Het is ontzettend belangrijk om deze onbekende stoffen te identificeren om hun risico voor de baby’s gezondheid te bepalen
Deze cellen produceren licht bij blootstelling aan chemicaliën die zich binden aan hormoonreceptoren, zoals receptoren van oestrogeen en androgeen. We vonden een hoge lichtproductie in deze cellen. Dat wijst op de aanwezigheid van chemische stoffen met een hormoonachtige werking.’ Ook ontdekte ze in het vruchtwater hormoonverstorende stoffen van verschillende chemische klassen, zoals parabenen, triclosan, PFAS, dioxine, bisphenol A (BPA) en het alternatieve bisphenol S (BPS). ‘Dat bevestigt dat deze stoffen de placenta kunnen binnendringen en de baby in de baarmoeder eraan wordt blootgesteld.’
Andere chemische producten
‘Wat echt verrassend was’, vervolgt de promovenda, ‘was dat we de biologische activiteit niet volledig konden verklaren door de aanwezigheid van natuurlijke hormonen in het vruchtwater. De bekende hormoonverstorende stoffen droegen ook nauwelijks bij aan de totale uitkomst in onze celtesten. Dat betekent dat de resterende biologische activiteit afkomstig kan zijn van andere, nog niet geïdentificeerde chemicaliën of hun metabolieten. Deze proberen we in ons huidige onderzoek op te sporen.’
Risico voor baby’s gezondheid
‘Onze studie laat zien dat een baby tijdens zijn ontwikkeling wordt blootgesteld aan meer stoffen met potentiële hormoonverstorende effecten dan we ooit dachten’, concludeert Legler. ‘Het is ontzettend belangrijk om deze onbekende stoffen te identificeren. Dan kunnen we hun risico voor de baby’s gezondheid bepalen en maatregelen treffen om de blootstelling te verminderen.