Antibioticagebruik onder de loep

Onnodig of onjuist gebruik van antibiotica leidt tot meer antibioticaresistentie. Dan kunnen we infecties minder goed bestrijden en dat levert gezondheidsrisico’s op voor mensen en dieren. Bij huisartsen is een programma opgezet om antibioticagebruik beter in kaart te brengen en hen feedback en nascholing te geven. Dit krijgt nu navolging bij gezelschapsdierenartsen.

“Het antibioticagebruik bij dieren is de afgelopen jaren gelukkig sterk teruggedrongen en verbeterd”, zegt Els Broens, dierenarts en onderzoeker bij de faculteit Diergeneeskunde. “Het beleid richtte zich echter vooral op de veehouderij. Gezelschapsdierenartsen hebben deze ontwikkeling natuurlijk wel meegekregen, maar toch schrijven zij nog geregeld antibiotica voor terwijl dat volgens de richtlijnen onnodig is. Of ze schrijven antibiotica voor die we bij voorkeur reserveren voor moeilijke, incidentele gevallen.”

Geïnspireerd door huisartsen

Onnodig voorschrijven is onwenselijk, aldus Broens, temeer omdat huisdieren en hun baasjes vaak intensief contact hebben. “Zo’n dertig procent van de honden slaapt bij hun baasje in bed. Daardoor kunnen ziektekiemen, waaronder resistente bacteriën, makkelijk uitwisselen tussen dier en mens.” Reden genoeg om er werk van te maken. Broens: “We laten ons inspireren door huisartsen. Daar is de afgelopen jaren het project ‘Spiegelinformatie AntiBiotica EersteLijn’ (SABEL) ontwikkeld en uitgerold.”

In dit project worden anonieme medische gegevens uit het elektronisch patiëntendossier gebruikt om per praktijk te berekenen hoe vaak huisartsen een antibioticum voorschrijven en welk antibioticum bij welke diagnoses. Deze informatie wordt tijdens een intervisiebijeenkomst inzichtelijk gemaakt per praktijk en vergeleken met het voorschrijfgedrag van collega-huisartsenpraktijken en landelijke uitkomsten. “Hoewel de formele evaluatie nog moet volgen, zijn veel huisartsen enthousiast”, zegt SABEL-onderzoeker Alike van der Velden van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. “Meer inzicht leidt tot minder onnodige behandelingen met antibiotica. En minder antibioticagebruik zorgt voor minder resistente bacteriën. Dat is een positieve ontwikkeling voor de volksgezondheid.”

Broens is enthousiast. “Het is zó logisch om dit ook met dierenartsen te gaan doen.” Dat is precies wat nu gaat gebeuren binnen SABEL-MedVet.

Overeenkomsten

Broens en Van der Velden wijzen op de overeenkomsten zijn tussen huisartsen en dierenartsen. “De consulten in de eerste lijn duren kort en er zijn vaak weinig diagnostische tests beschikbaar”, vertelt Broens. “Ook is de vertrouwensrelatie tussen huisarts en patiënt vergelijkbaar. De dierenarts wil graag helpen en de eigenaar stelt dit op prijs. Die persoonlijke relatie maakt soms dat de dierenarts, net als de huisarts, aan de veilige kant gaat zitten en voor alle zekerheid antibiotica voorschrijft, ook wanneer dit volgens richtlijnen niet nodig is.”

Wel is de manier waarop dierenartsen patiëntgegevens vastleggen minder gestructureerd. “Dat wordt nog een uitdaging”, denkt Broens. “Gelukkig hebben we verschillende partners aan boord die hierbij kunnen helpen, van eerstelijns-dierenartsen tot leveranciers van software die praktijken gebruiken, zoals IDEXX Animana.”

Dierenartsen met no-nonsense mentaliteit

Door verschillende systemen te combineren, is het mogelijk het voorschrijfgedrag van dierenartsen inzichtelijk te maken. Het diagnose-registratiesysteem PetScan, ontwikkeld door het Expertisecentrum Genetica Diergeneeskunde, maakt centrale monitoring van diagnoses mogelijk. De Stichting Diergeneesmiddelenautoriteit (SDa) beschikt over een database met gegevens over antibiotica. Wanneer PetScan, de voorschrijfregels van de dierenarts en het systeem van de SDa geïntegreerd worden in het patiëntmanagementsysteem van deelnemende dierenartsenpraktijken, worden diagnose en voorgeschreven antibiotica gekoppeld en verstuurd naar een centrale database die beheerd wordt bij de faculteit Diergeneeskunde. De gegevens zijn anoniem en niet terug te voeren naar het dier of de eigenaar. Wel maakt de database het voorschrijfgedrag van dierenartsen inzichtelijk en kan hierop feedback worden gebaseerd.

Broens en Van der Velden hebben zin in de nieuwe samenwerking. Broens: “We zien allemaal de noodzaak om de uitkomsten van het project beschikbaar te maken voor alle gezelschapsdierenpraktijken in Nederland en mogelijk zelfs daarbuiten.” Van der Velden: “Het is inspirerend hoe open collega’s bij diergeneeskunde staan voor onze ervaringen uit de humane setting. Het is best een eer dat we de inzichten uit SABEL vrijwel een-op-een naar de gezelschapsdieren kunnen overdragen . Op persoonlijk vlak is samenwerken met dierenartsen ook bijzonder prettig: ze hebben een no-nonsense mentaliteit en zijn praktisch. Ik kijk ernaar uit met elkaar en een goede PhD-student SABEL-MedVet tot een goed einde te brengen!”.

Dit is een verhaal uit: