Drie Hollandse romans van Arthur van Schendel: De waterman - Een Hollands drama - De grauwe vogels

Editie bezorgd door Hans Anten, Wilbert Smulders en Joke van der Wiel

De 'Hollandse' romans van Arthur van Schendel (1847-1946) behoren tot de hoogtepunten van de moderne Nederlandse letterkunde. Voor het eerst verschijnen ze nu in een wetenschappelijke leeseditie, voorzien van annotaties en een uitvoerige beschouwing die de teksten in een historische en literaire context plaatst. De editie is bezorgd door dr. Hans Anten, dr. Wilbert Smulders en dr. Joke van der Wiel, docent-onderzoekers Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit Utrecht.

Toen Arthur van Schendel in de jaren '30 de in deze uitgave verzamelde romans publiceerde stond hij op het toppunt van zijn roem. Romans als Een zwerver verliefd (1904) en Het fregatschip Johanna Maria(1930) hadden hem grote populariteit bezorgd, maar met het verschijnen van De waterman (1933), Een Hollands drama (1935) en De grauwe vogels (1937) werd hij voor velen pas echt de grootste levende Nederlandse romanschrijver. Het zijn vooral de ‘Hollandse’ romans die destijds door de toonaangevende critici onmiddellijk als absolute meesterwerken werden beschouwd. Van zijn reputatie getuigt bij uitstek Van Schendels voordracht, in 1938, voor de Nobelprijs voor de Literatuur.

Titanenstrijd

Van Schendel verbeeldt de titanenstrijd die de eigenzinnige en tegendraadse hoofdpersonages met hun omgeving leveren wanneer zij hun geweten volgen en uit ethische overwegingen een verantwoordelijkheid op zich nemen die de menselijke maatstaf overstijgt. Hun onverzettelijke zelfopoffering krijgt heroïsche en tragische dimensies in de confrontatie met de steile orthodoxie van het negentiende-eeuwse calvinisme. Conflicten en rampspoed voeren hen onvermijdelijk naar de ondergang. Van Schendel heeft deze romans geschreven in een strenge, sobere stijl maar het is juist de kracht van het verzwijgen die Van Schendels taal zijn beeldende en suggestieve vermogen verleent.

Literaire en historische context

In de nieuwe editie zijn de drie ‘historische’ romans van Van Schendel – de verbeelde wereld is immers die van de negentiende eeuw – royaal geannoteerd. Het Nawoord gaat uitvoerig in op Van Schendels beeld van het negentiende-eeuwse Holland, op de literaire vormgeving ervan en op de omvangrijke ontvangstgeschiedenis. De tekst van de romans is omgezet in de huidige spelling.

Titel: Drie Hollandse romans: De waterman - Een Hollands drama - De grauwe vogels
Auteur(s): Arthur van Schendel; editie bezorgd door Hans Anten, Wilbert Smulders en Joke van der Wiel
isbn: 978 90 253 6741 1
Uitgeverij: 2010, Uitgeverij Athenaeum