Informatie over het regionale meetnetwerk luchtkwaliteit

Met dit meetnetwerk willen we inzicht krijgen in de lokale luchtkwaliteit. Dat is waardevol voor de regio; voor inwoners, beleidsmakers, boeren en onderzoekers. Als we inzicht hebben in de lokale hoeveelheid ammoniak, fijnstof en stikstofdioxide, weten we straks nauwkeuriger wat het effect is van maatregelen om uitstoot van veehouderijen te verminderen.

Het regionale meetnet heeft vanwege het fijnmazige karakter grote meerwaarde ten opzichte van de al bestaande meetnetten. Momenteel liggen er slechts +/- tien meetpunten in de regio. Bovendien meet het meetnetwerk ook in landelijk gebied, waar veehouderijen staan. Het fijnmazige meetnetwerk zal de verspreiding van luchtverontreiniging in het gebied in kaart brengen. Daarbij worden ook variaties in tijd van verschillende luchtverontreinigende stoffen nauwkeurig bijgehouden. Voorbeelden van bestaande meetnetten zijn het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit en het Meetnet Ammoniak Natuurgebieden.

De Universiteit Utrecht is coördinator en eindverantwoordelijk voor het meetnetwerk. Het opzetten van het meetnetwerk doen we in samenwerking met het RIVM en in overleg met de partners binnen de Regio Deal Foodvalley. Het meetnetwerk is onderdeel van het thema ‘Transitie landbouw’ van de Regio Deal Foodvalley.

Het gebied waarin we luchtkwaliteit gaan meten beslaat Regio Foodvalley (acht gemeenten) en vijf gemeenten daaromheen. We meten in een groter gebied dan alleen de Regio Foodvalley want ook de bronnen om de Regio Foodvalley dragen bij aan de luchtkwaliteit in de Regio.

De dertien deelnemende gemeenten zijn: Barneveld, Bunschoten, Ede, Leusden, Nijkerk, Putten, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Utrechtse Heuvelrug, Veenendaal, Wageningen en Woudenberg.

De meetresultaten komen publiekelijk beschikbaar op het Samen Meten dataportaal van het RIVM en op termijn op een website die ontwikkeld wordt voor de Regio Deal Foodvalley. De fijnstof- en stikstofdioxide data wordt direct beschikbaar gesteld. De ammoniakdata wordt voor publicatie gecheckt op betrouwbaarheid. Naar verwachting kunnen we de eerste resultaten medio 2022 publiceren.

De exacte locaties van de metingen zullen niet zichtbaar zijn. Dit geldt voor zowel de deelnemers aan het ‘citizen science project’ als de agrarische bedrijven waar pilots worden uitgevoerd.

In 2022 plaatsen we stapsgewijs de meetapparatuur. De meetapparatuur meet voor de duur van de Regio Deal, zo’n drie jaar, de luchtkwaliteit.

1. Blootstellingsnetwerk 
   Vast meetnetwerk om luchtkwaliteit in de omgeving fijnmazig in beeld te brengen. We meten ammoniak, fijnstof en stikstofdioxide. 
   1. Zestig meetpunten in de leefgebieden (stad/dorp) 
   2. Tien meetpunten in natuurgebieden 
       
2. Drie locaties met hoogwaardige referentie-apparatuur 
   We plaatsen drie meetpunten met hoogwaardige apparatuur om de apparatuur uit het blootstellings-netwerk te controleren op betrouwbaarheid en validiteit, en om de luchtkwaliteit op deze punten nauwkeurig te karakteriseren.
    
3. Mobiel veehouderijnetwerk 
   Op zeventig agrarische bedrijven worden pilots uitgevoerd om de landbouw te verduurzamen, onder meer met circulaire voerconcepten en maatregelen om uitstoot te verminderen. Om de effecten van de pilots op de luchtkwaliteit in de directe omgeving van veehouderijen te monitoren, komt er een mobiel meetnetwerk. Op meerdere punten in de directe omgeving van de pilotbedrijven plaatsen we tijdelijk sensoren om de concentraties ammoniak, fijnstof en stikstofdioxide te meten. 
   Het veehouderijnetwerk is mobiel: met sensoren wordt gerouleerd tussen de deelnemende bedrijven.

Een deel van dit onderzoeksproject is ‘citizen science’: het betrekken van burgers bij wetenschap. Inwoners van het gebied die benieuwd zijn naar de luchtkwaliteit in hun achtertuin én graag willen meehelpen aan een groot onderzoek, konden zich aanmelden. Een sensorkastje in hun achtertuin of balkon meet vervolgens drie jaar lang de luchtkwaliteit.